Umowa o dzieło to specyficzny rodzaj umowy cywilnoprawnej. W jej ramach zobowiązujesz się stworzyć konkretne dzieło, a zamawiający – zapłacić Ci za nie. Kluczowa różnica? Tu liczy się efekt końcowy, nie czas, który poświęcisz na jego wykonanie. Ale jak to wygląda z podatkami? Kto i kiedy płaci podatek dochodowy (PIT)? I czy zawsze trzeba zgłaszać umowę o dzieło do ZUS? To pytania, które często rodzą wątpliwości.
Spis treści
Umowa o dzieło a podatek: podstawowe zasady
Dochody z umowy o dzieło zawsze objęte są podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT). Niezależnie od kwoty, wykonawca zawsze rozlicza się z urzędem skarbowym. Co do zasady, umowa o dzieło nie jest oskładkowana ZUS-em – to jej duża zaleta. Istnieją jednak ważne wyjątki oraz obowiązek zgłoszenia jej do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Czytaj także: Sponsoring
Kto płaci podatek: role w umowie o dzieło
Kto faktycznie płaci podatek? W rozliczeniu umowy o dzieło kluczowe są dwie role: podatnika i płatnika. Obowiązki obu zależą od tego, kim jest zamawiający.
Podatnikiem jest zawsze wykonawca dzieła
Podatnikiem podatku dochodowego – czyli osobą, która ostatecznie ponosi ciężar opodatkowania – jesteś zawsze Ty, wykonawca dzieła. To Ty osiągasz przychód i na Tobie spoczywa odpowiedzialność za jego opłacenie.
Płatnikiem bywa zamawiający
Płatnik to podmiot, który ma obowiązek obliczyć, pobrać i przekazać zaliczki na Twój podatek do urzędu skarbowego. Zamawiający staje się płatnikiem, jeśli jest firmą, instytucją lub przedsiębiorcą. Wtedy nie musisz martwić się samodzielnym odprowadzaniem zaliczek w ciągu roku – płatnik zrobi to za Ciebie.
Obowiązki zamawiającego jako płatnika (firma, przedsiębiorca)
Jeśli zamawiającym jest firma, instytucja lub inny przedsiębiorca, to on przejmuje rolę płatnika podatku. Jego zadania są precyzyjnie określone:
- Pobiera i odprowadza zaliczki na podatek: Zamawiający potrąca zaliczkę na podatek dochodowy z Twojego wynagrodzenia i przekazuje ją do urzędu skarbowego. Ma na to czas do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymałeś wypłatę.
- Uwzględnia koszty uzyskania przychodu (KUP): Płatnik zastosuje odpowiednie KUP: standardowe 20% lub podwyższone 50% – jeśli Twoje dzieło wiąże się z prawami autorskimi. Podatek obliczany jest od kwoty pomniejszonej o te koszty.
- Wystawia PIT-11: Do końca lutego kolejnego roku podatkowego zamawiający przekaże Ci informację PIT-11. Ten dokument to podsumowanie Twoich przychodów, potrąconych KUP i pobranych zaliczek. Będzie Ci on niezbędny do rocznego rozliczenia podatku. Z mojego doświadczenia: zawsze weryfikuj dane z PIT-11 z własnymi zapisami, by uniknąć błędów w deklaracji rocznej.
Samodzielne rozliczenie podatku przez wykonawcę (gdy zamawiający to osoba fizyczna)
Gdy zamawiającym jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, nie pełni ona roli płatnika.
Kiedy wykonawca samodzielnie oblicza i wpłaca zaliczki?
Kiedy zamawiającym jest osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą, obowiązek obliczenia i wpłacenia zaliczek na podatek dochodowy spoczywa wyłącznie na Tobie, jako wykonawcy dzieła. Samodzielnie obliczasz i wpłacasz te zaliczki co miesiąc lub co kwartał – zawsze do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu lub kwartale, w którym uzyskałeś dochód.
Obowiązkowy formularz PIT-36
W takiej sytuacji roczne zeznanie podatkowe składasz na formularzu PIT-36. Tam musisz wykazać wszystkie przychody z umowy o dzieło, samodzielnie obliczyć należny podatek i rozliczyć wpłacone zaliczki.
Stawki podatkowe i koszty uzyskania przychodu
Wysokość podatku od umowy o dzieło zależy od progu skali podatkowej oraz od możliwości zastosowania kosztów uzyskania przychodu.
Skala podatkowa: 12% i 32%
Twoje dochody z umowy o dzieło są opodatkowane według skali podatkowej:
- 12% dla dochodów do 120 000 zł rocznie.
- 32% dla dochodów przekraczających 120 000 zł rocznie.
Standardowe KUP (20%)
Standardowe koszty uzyskania przychodu wynoszą 20% Twojego przychodu. Stosuje się je, gdy umowa o dzieło nie obejmuje przeniesienia praw autorskich ani praw pokrewnych. Oblicza się je od przychodu pomniejszonego o potrącone składki na ubezpieczenia społeczne (jeśli takie występują).
Podwyższone KUP dla twórców (50%)
Jeśli jesteś twórcą i w ramach umowy o dzieło przenosisz prawa autorskie lub udzielasz licencji (np. pisarzem, grafikiem, programistą, muzykiem), przysługują Ci podwyższone, 50-procentowe koszty uzyskania przychodu. Roczny limit dla 50% KUP wynosi obecnie 120 000 zł.
Ważne: Umowy o dzieło o wartości do 200 zł brutto (gdy płatnikiem jest firma) objęte są zryczałtowanym opodatkowaniem w wysokości 12% przychodu. W tym przypadku nie pomniejsza się go o koszty uzyskania przychodu.
Umowa o dzieło a składki ZUS: zasady i wyjątki
Jedną z największych zalet umowy o dzieło jest to, że z reguły nie podlega ona oskładkowaniu ZUS. Istnieje jednak jeden kluczowy wyjątek.
Ogólna zasada braku składek ZUS
Od umowy o dzieło nie odprowadzasz składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe) ani zdrowotne. Dzięki temu Twoje wynagrodzenie brutto jest znacznie bliższe kwocie netto, a koszt dla zamawiającego często okazuje się niższy niż w przypadku umowy zlecenia czy o pracę.
Wyjątek: umowa o dzieło z własnym pracodawcą
Umowa o dzieło będzie w pełni oskładkowana ZUS (identycznie jak umowa o pracę), jeśli zawrzesz ją z podmiotem, który jest jednocześnie Twoim pracodawcą lub dla którego świadczysz pracę na podstawie umowy o pracę.
Obowiązek zgłoszenia umowy o dzieło do ZUS
Od 2021 roku płatnicy – firmy, instytucje, przedsiębiorcy – muszą zgłaszać każdą zawartą umowę o dzieło do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Służy do tego formularz RUD (Raport o umowach o dzieło). Ten obowiązek dotyczy wszystkich umów, nawet tych, od których nie nalicza się składek ZUS! Zgłoszenie trzeba złożyć w ciągu 7 dni od daty zawarcia umowy.
Zwolnienia i ulgi podatkowe wpływające na podatek z umowy o dzieło
Na wysokość podatku od umowy o dzieło mogą wpłynąć pewne zwolnienia i ulgi.
Ulga dla młodych do 26. roku życia
Jeśli nie ukończyłeś 26. roku życia, przysługuje Ci tzw. „ulga dla młodych”. Dzięki niej Twoje przychody z umowy o dzieło (i innych źródeł) są zwolnione z PIT do kwoty 85 528 zł rocznie. Po przekroczeniu tej sumy, podatek naliczany jest na zasadach ogólnych.
Kwota wolna od podatku a rozliczenie roczne
Kwota wolna od podatku (obecnie 30 000 zł) oznacza, że dochody do tej wysokości nie są opodatkowane. Jeśli Twoje roczne dochody z umowy o dzieło nie przekroczą tej kwoty, nie zapłacisz podatku lub otrzymasz zwrot nadpłaconej zaliczki w rocznym rozliczeniu PIT.
Roczne rozliczenie PIT z umowy o dzieło
Niezależnie od tego, kto pobierał zaliczki w ciągu roku, wykonawca dzieła zawsze ma obowiązek złożyć roczne zeznanie podatkowe.
Na podstawie PIT-11 (od płatnika)
Jeśli zamawiający pełnił rolę płatnika, otrzymasz od niego informację PIT-11. Na jej podstawie bez problemu uzupełnisz swoje roczne zeznanie podatkowe, wykazując wszystkie przychody, koszty i pobrane zaliczki.
Rozliczenie na formularzach PIT-37 i PIT-36
Większość osób rozlicza dochody z umowy o dzieło na formularzu PIT-37, zwłaszcza jeśli otrzymały PIT-11 od płatnika i nie prowadzą działalności gospodarczej. Jeśli jednak samodzielnie rozliczałeś podatek (bo zamawiającym była osoba fizyczna nieprowadząca działalności), swoje roczne zeznanie składasz na formularzu PIT-36.
Najczęściej zadawane pytania
Kto jest podatnikiem, a kto płatnikiem w umowie o dzieło?
Podatnikiem zawsze jesteś Ty, wykonawca dzieła. Płatnikiem jest zamawiający (firma, instytucja, przedsiębiorca), który pobiera i odprowadza zaliczki na podatek w Twoim imieniu.
Czy umowa o dzieło zawsze podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym (PIT)?
Tak, Twoje dochody z umowy o dzieło zawsze podlegają opodatkowaniu PIT. Możesz jednak skorzystać z ulg lub zwolnień, takich jak ulga dla młodych.
Czy od umowy o dzieło płaci się składki ZUS?
Nie, umowa o dzieło z zasady nie podlega składkom ZUS. Wyjątek stanowi podpisanie jej z tym samym podmiotem, u którego jednocześnie jesteś zatrudniony na umowę o pracę.
Kiedy wykonawca musi samodzielnie rozliczyć podatek z umowy o dzieło, bez pośrednictwa płatnika?
Samodzielnie obliczasz, wpłacasz zaliczki na podatek i rozliczasz się rocznie na formularzu PIT-36, gdy zamawiającym dzieło jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej.
