Fundacja rodzinna to nowa forma prawna w Polsce, wprowadzona przez ustawę o fundacji rodzinnej, która ma wejść w życie już wkrótce. Głównym celem fundacji rodzinnej jest ochrona majątku rodziny, zapewnienie sprawnej sukcesji między pokoleniami oraz optymalizacja podatkowa.
Fundacja rodzinna w Polsce – regulacje i cele
Fundacja rodzinna to nowa forma prawna uregulowana ustawą z dnia 26 stycznia 2023 roku, obowiązującą od 22 maja 2023 r. Celem wprowadzenia fundacji rodzinnej jest ułatwienie zarządzania i ochrony majątku rodzinnego na wiele pokoleń oraz efektywne planowanie sukcesji. Wzorując się na rozwiązaniach stosowanych w Liechtensteinie, polskie przepisy dostosowały ten model do lokalnego prawa, tworząc narzędzie, które pomaga unikać rozdrobnienia majątku, zapewnia stabilność inwestycji rodzinnych i umożliwia długoterminowe zarządzanie majątkiem.
Fundator i beneficjenci fundacji rodzinnej
Fundatorem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, czyli ukończona 18 lat i brak ubezwłasnowolnienia. Fundacja może mieć jednego lub kilku fundatorów, którzy mogą być ustanowieni również w testamencie.
Beneficjentami są przede wszystkim członkowie rodziny fundatora (małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo), ale statut fundacji może przewidywać także inne osoby fizyczne lub organizacje pożytku publicznego. Beneficjenci mają określone prawa, takie jak udział w zgromadzeniu beneficjentów, które wpływa na działalność fundacji i decyzje organów. Statut dokładnie określa prawa i obowiązki beneficjentów oraz zasady ich powoływania i odwoływania.
Minimalna wartość funduszu założycielskiego
Ustawodawca przewidział minimalną wartość majątku, który musi zostać wniesiony do fundacji rodzinnej. Minimalny fundusz założycielski wynosi 100 000 zł. Fundusz ten może obejmować różne składniki majątkowe, takie jak nieruchomości, udziały w spółkach, papiery wartościowe czy środki pieniężne.
Procedura zakładania fundacji rodzinnej
- Podjęcie decyzji o ustanowieniu fundacji – określenie celu fundacji, beneficjentów oraz majątku, który zostanie do niej wniesiony.
- Przygotowanie aktu notarialnego – ustanowienie fundacji i jej statutu wymaga formy aktu notarialnego, w którym zawarte są cele fundacji, skład majątku, zasady działania oraz organy fundacji.
- Spisanie spisu mienia przeznaczonego na fundusz założycielski – szczegółowa lista składników majątkowych.
- Ustanowienie organów fundacji – wybór zarządu (organ wykonawczy), ewentualnej rady nadzorczej (organ kontrolny) oraz zgromadzenia beneficjentów (organ decyzyjny).
- Wniesienie funduszu założycielskiego – przekazanie majątku do fundacji zgodnie z ustaleniami.
- Rejestracja fundacji – wpis do rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Wniosek składa się wraz z aktem notarialnym, statutem i potwierdzeniem wniesienia funduszu.
Ważne: Założenie fundacji rodzinnej wymaga fachowej pomocy prawnej oraz współpracy z notariuszem, aby wszystkie formalności zostały dopełnione zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Organy fundacji i zarządzanie
Fundacja rodzinna posiada swoje organy, które odpowiadają za jej funkcjonowanie oraz realizację celów statutowych. Podstawowe organy to:
- Zarząd – organ wykonawczy, który zarządza majątkiem fundacji i reprezentuje ją na zewnątrz.
- Rada nadzorcza (opcjonalna) – organ kontrolny, który nadzoruje działalność zarządu.
- Zgromadzenie beneficjentów – organ decyzyjny, który może podejmować uchwały dotyczące np. zmian statutu, wyboru organów czy zatwierdzania sprawozdań.
Statut fundacji rodzinnej pozwala na dowolne kształtowanie kompetencji poszczególnych organów, co daje dużą elastyczność w zarządzaniu i kontroli majątku.
Opodatkowanie fundacji rodzinnej i beneficjentów
Fundacja rodzinna jest zwolniona z podatku CIT na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, pod warunkiem, że jej działalność jest zgodna z celami statutowymi. Wyjątkiem są dochody z działalności gospodarczej oraz niektórych innych źródeł, które opodatkowane są na zasadach ogólnych.
Świadczenia wypłacane na rzecz beneficjentów podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych:
- 15% podatek zryczałtowany od wypłat dokonywanych przez fundację na rzecz beneficjentów, pobierany przez fundację jako płatnika.
- Preferencje PIT dla beneficjentów z rodziny fundatora – członkowie najbliższej rodziny (małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo) korzystają ze zwolnienia z PIT do kwoty 85 528 zł rocznie od otrzymanych świadczeń.
- Brak podatku przy wniesieniu majątku do fundacji – przekazanie majątku przez fundatora do fundacji rodzinnej nie podlega podatkowi od spadków i darowizn, podatkowi od czynności cywilnoprawnych ani PIT.
Dzięki preferencjom podatkowym fundacje rodzinne stanowią atrakcyjne narzędzie do efektywnego zarządzania majątkiem i jego sukcesji.
Korzyści z założenia fundacji rodzinnej
- Ochrona majątku przed rozdrobnieniem – majątek wniesiony do fundacji stanowi odrębną masę majątkową, niezależną od majątku osobistego beneficjentów, co chroni go przed podziałem, np. w przypadku rozwodu.
- Sprawna sukcesja biznesu i majątku – fundacja umożliwia płynne przekazanie majątku kolejnym pokoleniom bez konieczności skomplikowanych procedur spadkowych.
- Optymalizacja podatkowa – dzięki zwolnieniu z CIT, preferencjom PIT oraz braku podatku przy wniesieniu majątku.
- Realizacja celów społecznych i charytatywnych – fundacja może wspierać cele społeczne, edukacyjne lub charytatywne, jeśli przewiduje to statut.
- Profesjonalne zarządzanie majątkiem – przez powołane organy fundacji, co pozwala na efektywne i transparentne zarządzanie.
Dzięki tym korzyściom fundacja rodzinna jest atrakcyjnym rozwiązaniem dla zamożnych rodzin i firm planujących długoterminową ochronę i sukcesję majątku.
Fundacja rodzinna a sukcesja i kwestie spadkowe
Fundacja rodzinna oddziela majątek fundacji od masy spadkowej fundatora, co oznacza, że majątek wniesiony do fundacji nie wchodzi do spadku. Ułatwia to planowanie sukcesji i zabezpiecza majątek przed rozdrobnieniem.
Fundacja umożliwia także elastyczne kształtowanie zasad dziedziczenia i zarządzania majątkiem na wiele pokoleń oraz zrzeczenie się prawa do zachowku przez potencjalnych spadkobierców, co jest istotną nowością w polskim prawie majątkowym.
Dzięki temu fundacja może stać się narzędziem trwałego zabezpieczenia majątku rodzinnego i jego kontynuacji w kolejnych pokoleniach.
Cele i zastosowania fundacji rodzinnej
- Ochrona majątku przed rozdrobnieniem – konsolidacja i trwałe zarządzanie majątkiem rodzinnym.
- Inwestowanie majątku – fundacja może inwestować w akcje, obligacje, nieruchomości czy udzielać pożyczek, co pozwala na pomnażanie kapitału.
- Finansowanie potrzeb beneficjentów – pokrywanie kosztów utrzymania, edukacji, leczenia czy innych potrzeb członków rodziny.
- Wsparcie organizacji pożytku publicznego – przekazywanie środków na cele charytatywne i społeczne, jeśli statut fundacji to przewiduje.
Dzięki szerokim możliwościom fundacja rodzinna staje się wszechstronnym narzędziem zarządzania majątkiem i realizacji rodzinnych celów.
Lista kontrolna: dokumenty i kroki do założenia fundacji rodzinnej
- Decyzja o ustanowieniu fundacji i określenie celu.
- Przygotowanie statutu fundacji w formie aktu notarialnego.
- Spisanie spisu mienia funduszu założycielskiego (min. 100 000 zł).
- Ustanowienie organów fundacji (zarząd, ewentualnie rada nadzorcza, zgromadzenie beneficjentów).
- Wniesienie majątku do fundacji.
- Złożenie wniosku o wpis do rejestru fundacji rodzinnych w Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim.
- Uzyskanie wpisu i rozpoczęcie działalności fundacji.
Wskazówka: Warto skorzystać z pomocy prawnej i notariusza na każdym etapie, aby uniknąć błędów formalnych.
Porównanie: Fundacja rodzinna vs. spadek tradycyjny
| Aspekt | Fundacja rodzinna | Spadek tradycyjny |
|---|---|---|
| Zarządzanie majątkiem | Majątek zarządzany przez organy fundacji, niezależny od beneficjentów | Bezpośrednio przez spadkobierców, często podlega podziałowi i rozdrobnieniu |
| Podatek CIT | Zwolniona, jeśli działa zgodnie ze statutem | Brak, ale spadkobiercy płacą podatek od spadku i darowizn |
| Sukcesja | Oddzielenie majątku fundacji od masy spadkowej, elastyczne planowanie | Przechodzi na spadkobierców zgodnie z ustawą lub testamentem |
| Ochrona majątku | Wysoka, majątek nie podlega dziedziczeniu i rozdrobnieniu | Majątek może być podzielony, sprzedany lub obciążony przez spadkobierców |
| Możliwość inwestycji | Tak, fundacja może inwestować i reinwestować zyski | Zależy od spadkobierców i ich decyzji |
FAQ: Fundacja rodzinna – jak ją założyć?
- Co to jest fundacja rodzinna?
- Fundacja rodzinna to forma organizacji, której celem jest zarządzanie majątkiem rodzinnym oraz zabezpieczenie interesów kolejnych pokoleń. Pozwala na efektywne planowanie sukcesji i ochronę majątku przed rozdrobnieniem.
- Jakie są podstawowe kroki przy zakładaniu fundacji rodzinnej?
- Proces zakładania fundacji rodzinnej obejmuje: sporządzenie statutu fundacji, określenie celów i beneficjentów, wniesienie majątku założycielskiego oraz rejestrację fundacji w odpowiednim rejestrze sądowym.
- Ile kosztuje założenie fundacji rodzinnej?
- Koszty założenia fundacji rodzinnej zależą od wielu czynników, takich jak opłaty notarialne, koszty rejestracji oraz ewentualne usługi doradcze. Średnio warto przygotować się na kilka tysięcy złotych.
- Czy fundacja rodzinna musi mieć cel charytatywny?
- Nie, fundacja rodzinna nie musi realizować celów charytatywnych. Jej głównym zadaniem jest zarządzanie majątkiem rodzinnym i zabezpieczenie interesów beneficjentów, czyli członków rodziny.
- Jakie są korzyści z założenia fundacji rodzinnej?
- Fundacja rodzinna umożliwia skuteczne zarządzanie majątkiem, ochronę przed podziałem majątku, planowanie sukcesji oraz może przynieść korzyści podatkowe, a także zapewnia ciągłość zarządzania aktywami w rodzinie.
