Zgodnie z ustawą Prawo o stowarzyszeniach, każde stowarzyszenie musi posiadać statut i przechowywać go w swojej siedzibie. Statut stowarzyszenia powinien być dostępny dla wszystkich członków organizacji oraz osób zainteresowanych jej działalnością.
Znaczenie i rola statutu stowarzyszenia
Statut stowarzyszenia to podstawowy dokument regulujący funkcjonowanie organizacji pozarządowej. Pełni rolę „konstytucji” stowarzyszenia, określając jego cele, strukturę organizacyjną, zasady działania oraz prawa i obowiązki członków. Bez statutu stowarzyszenie nie może działać legalnie ani skutecznie realizować swoich zadań.
Dokument ten pełni kilka kluczowych funkcji:
- Ustanawia ramy prawne działania stowarzyszenia, zgodnie z ustawą z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach, w szczególności z art. 10 tej ustawy, który określa minimalne wymogi co do jego treści.
- Reguluje strukturę organizacyjną – wskazuje organy stowarzyszenia oraz ich kompetencje.
- Określa zasady członkostwa, jego nabywania, utraty i praw członków.
- Zapewnia transparentność i porządek w podejmowaniu decyzji oraz gospodarowaniu majątkiem.
- Stanowi podstawę do współpracy z instytucjami publicznymi, grantodawcami i sponsorami, którzy często wymagają wglądu w statut jako gwarancji wiarygodności.
Znajomość i przestrzeganie statutu jest niezbędne dla prawidłowego i stabilnego funkcjonowania każdej organizacji pozarządowej.
Co powinien zawierać statut stowarzyszenia?
Statut musi zawierać określone elementy zapewniające jego zgodność z przepisami prawa oraz umożliwiające skuteczne funkcjonowanie organizacji. Podstawowe części statutu to:
- Nazwa i teren działania – pełna nazwa oraz obszar działalności stowarzyszenia.
- Cele i zadania – misja i planowane działania.
- Członkostwo – zasady nabywania, utraty oraz prawa i obowiązki członków.
- Organy stowarzyszenia – ich skład i kompetencje (np. walne zebranie, zarząd, komisja rewizyjna).
- Zasady podejmowania decyzji – procedury zwoływania zebrań, kworum, głosowania.
- Gospodarka finansowa – zarządzanie majątkiem i finansami.
- Zmiana statutu – procedura wprowadzania zmian.
- Rozwiązanie stowarzyszenia – warunki i sposób likwidacji.
Dobrze skonstruowany statut ułatwia zarządzanie stowarzyszeniem i minimalizuje ryzyko konfliktów oraz problemów prawnych.
Proces tworzenia i uchwalania statutu
Statut jest zwykle przygotowywany przez grupę inicjatorów. Uchwalany jest na walnym zebraniu założycielskim, podczas którego omawia się projekt, wprowadza ewentualne poprawki i podejmuje uchwałę o jego przyjęciu. Typowy przebieg tworzenia statutu:
- Przygotowanie projektu statutu – opracowanie dokumentu zgodnego z wymogami prawa.
- Przedstawienie statutu uczestnikom zebrania założycielskiego – omówienie i ewentualne poprawki.
- Podjęcie uchwały o przyjęciu statutu – zatwierdzenie dokumentu przez założycieli.
- Złożenie wniosku o rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) wraz ze statutem i innymi wymaganymi dokumentami.
Po rejestracji statut zyskuje moc prawną i obowiązuje wszystkich członków.
Jawność statutu i dostęp do dokumentu
Statut stowarzyszenia jest dokumentem jawnym i powinien być dostępny dla członków oraz osób zainteresowanych działalnością organizacji. Jawność statutu sprzyja transparentności i budowaniu zaufania.
Główne miejsca i sposoby dostępu do statutu to:
- Siedziba stowarzyszenia – oryginał statutu przechowywany jest w siedzibie, a członkowie mają prawo do wglądu w dokument na miejscu. Organizacje umożliwiają wgląd podczas spotkań lub po uprzednim umówieniu oraz mogą udostępniać kopie, często za symboliczną opłatą pokrywającą koszty reprodukcji.
- Krajowy Rejestr Sądowy (KRS) – statut jest składany przy rejestracji i każdej zmianie organizacji; dostępny publicznie poprzez Centralną Informację KRS. Można pobrać statut online bezpłatnie na stronie ekrs.ms.gov.pl, wyszukując podmiot i klikając w sekcji „Dokumenty”.
- Strona internetowa stowarzyszenia – coraz więcej organizacji publikuje statut online, co ułatwia dostęp i zwiększa przejrzystość. Statut powinien być tam aktualny wraz z datą ostatniej aktualizacji.
Procedura zgłaszania zmian statutu do KRS
Zmiany w statucie wymagają formalnej procedury i zgłoszenia do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Najważniejsze kroki to:
- Podjęcie uchwały o zmianie statutu – zazwyczaj na walnym zebraniu członków, zgodnie z zasadami przewidzianymi w statucie.
- Złożenie wniosku o wpis zmiany w KRS – dokumenty należy złożyć w terminie 7 dni od uchwalenia zmian.
- Dołączenie nowego tekstu jednolitego statutu lub wskazanie zmienianych fragmentów.
- Rejestracja zmian przez sąd rejestrowy – po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku zmiany stają się oficjalne i obowiązujące.
Brak zgłoszenia zmian w terminie może skutkować sankcjami i problemami prawnymi, w tym utratą wiarygodności organizacji.
Rola statutu w relacjach z grantodawcami i sponsorami
Dla wielu grantodawców, sponsorów oraz instytucji współpracujących ze stowarzyszeniami, statut jest podstawowym dokumentem potwierdzającym legalność i wiarygodność organizacji.
Statut:
- potwierdza cele i zakres działania stowarzyszenia, co jest ważne przy ocenie zgodności projektów z misją grantodawcy,
- określa strukturę organizacyjną i kompetencje osób reprezentujących stowarzyszenie,
- stanowi gwarancję transparentności i prawidłowego zarządzania finansami,
- umożliwia ocenę stabilności i profesjonalizmu organizacji.
Z tego względu organizacje często udostępniają statut partnerom oraz zamieszczają go na swoich stronach internetowych, co wzmacnia ich pozycję i ułatwia pozyskiwanie wsparcia.
Wsparcie przy tworzeniu statutu stowarzyszenia
Tworzenie statutu może być wyzwaniem, zwłaszcza dla osób zakładających pierwszą organizację pozarządową. Na szczęście istnieje wiele źródeł wsparcia:
- Konsultacje prawne – wiele organizacji pozarządowych oraz kancelarii prawnych oferuje porady dotyczące przygotowania statutu.
- Centra wspierania NGO – prowadzą warsztaty, szkolenia oraz udostępniają wzory dokumentów.
- Materiały online – dostępne są gotowe szablony i przewodniki pomagające w sporządzeniu dokumentu zgodnego z prawem.
Warto skorzystać z fachowej pomocy, aby uniknąć błędów formalnych i zapewnić organizacji solidne podstawy prawne.
