Organizacje pozarządowe

Czym są zbiórki publiczne?

Zbiórka publiczna to forma pozyskiwania środków pieniężnych lub darów rzeczowych na określone cele, prowadzona w miejscach publicznych lub w sposób umożliwiający udział nieograniczonej liczby osób, które nie są znane sobie nawzajem ani organizatorowi. Przykłady takich zbiórek to kwestowanie na ulicach, w parkach, sklepach, na cmentarzach, podczas wydarzeń masowych oraz domokrążenie – czyli zbieranie darów od drzwi do drzwi. Kluczową cechą zbiórek publicznych jest jawność i otwartość, co odróżnia je od zbiórek prywatnych lub zamkniętych grup, np. w szkołach czy zakładach pracy.

Podstawy prawne i regulacje zbiórek publicznych w Polsce

Zbiórki publiczne w Polsce regulowane są ustawą z dnia 14 marca 2014 roku o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych (Dz.U. 2014 poz. 598). Ustawa ta określa definicję, cele, formy, zasady organizacji oraz obowiązki organizatorów, a także nadzór i sankcje za naruszenia przepisów. Szczegółowe kwestie techniczne i proceduralne regulują rozporządzenia wykonawcze.

Centralnym narzędziem do zgłaszania i monitorowania zbiórek jest Portal Zbiórek Publicznych (https://zbiorki.gov.pl), prowadzony przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Portal umożliwia elektroniczne zgłaszanie zbiórek, składanie sprawozdań oraz dostęp do materiałów edukacyjnych.

Dozwolone cele zbiórek publicznych

Zbiórka publiczna musi mieć jasno określony cel, zgodny z katalogiem zadań publicznych wymienionych w art. 4 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Do najczęstszych celów należą:

  • działalność charytatywna i pomoc społeczna,
  • promocja zdrowia,
  • edukacja i nauka,
  • promocja kultury i ochrona środowiska,
  • cele religijne (poza terenem kościołów),
  • inne cele publiczne ujęte w ustawie.

Zmiana celu zbiórki w trakcie jej trwania jest możliwa, ale wymaga ponownego zgłoszenia tej zmiany w Portalu Zbiórek Publicznych oraz uzyskania potwierdzenia jej przyjęcia. Nowy cel musi pozostać zgodny z przepisami, a niezastosowanie się do tego może skutkować sankcjami.

Kto może organizować zbiórkę publiczną?

Zbiórki publiczne mogą organizować różne podmioty, m.in.:

  • organizacje pozarządowe – stowarzyszenia i fundacje działające na rzecz pożytku publicznego,
  • podmioty realizujące zadania publiczne wymienione w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie,
  • komitety społeczne – specjalnie powołane grupy osób do przeprowadzenia określonej zbiórki,
  • inne podmioty spełniające wymogi ustawowe oraz prowadzące zbiórkę zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Każdy organizator musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych i działać zgodnie z prawem, w tym dokonać zgłoszenia zbiórki w odpowiednim terminie.

Co nie jest zbiórką publiczną? Przykłady i wyjaśnienia

Forma zbierania środków Czy jest zbiórką publiczną? Uwagi
Przelewy na konto bankowe (np. darowizny na konto fundacji) Nie Brak zbierania „publicznego” w miejscach publicznych, środki wpływają na konto
Wpłaty online przez platformy crowdfundingowe Nie Nie podlegają ustawie o zbiórkach publicznych, lecz innym regulacjom
SMS-y charytatywne Nie Forma wsparcia za pośrednictwem operatorów telekomunikacyjnych
Zbiórki na terenie kościołów i świątyń Zwykle nie Jeśli nie jest prowadzona publicznie, a w ramach wspólnoty religijnej
Zbiórki w zamkniętych grupach (np. szkoły, zakłady pracy) za zgodą władz Nie Brak charakteru otwartego i publicznego
Loterie, sprzedaż biletów na wydarzenia Nie To działalność gospodarcza, regulowana innymi przepisami

Warto pamiętać, że błędne zakwalifikowanie zbiórki może skutkować sankcjami.

Zgłaszanie zbiórek publicznych – procedura krok po kroku

  1. Przygotowanie danych: Nazwa organizatora, cel zbiórki, miejsce i czas prowadzenia, przewidywana kwota oraz forma zbierania środków (gotówka, dary rzeczowe).
  2. Rejestracja na Portalu Zbiórek Publicznych: Wejdź na stronę https://zbiorki.gov.pl i załóż konto organizatora.
  3. Wypełnienie formularza zgłoszeniowego: Podaj wszystkie wymagane informacje i załącz niezbędne dokumenty, np. statut organizacji.
  4. Złożenie zgłoszenia: Wyślij zgłoszenie elektronicznie za pomocą portalu lub tradycyjnie – osobiście lub listownie w urzędzie właściwym dla miejsca zbiórki.
  5. Potwierdzenie zgłoszenia: Po złożeniu zgłoszenia otrzymasz potwierdzenie wraz z numerem identyfikacyjnym zbiórki.
  6. Rozpoczęcie zbiórki: Możesz rozpocząć zbieranie środków zgodnie z zadeklarowanym czasem i miejscem.

Termin zgłoszenia: Zgłoszenie powinno zostać dokonane co najmniej na 3 dni przed rozpoczęciem zbiórki publicznej.

W przypadku odmowy przyjęcia zgłoszenia organizator ma prawo odwołać się do właściwego organu administracji publicznej, który rozpatrzy sprawę w terminie 7 dni.

Zmiana celu zbiórki publicznej – zasady i procedura

Zmiana celu zbiórki podczas trwania wymaga ponownego zgłoszenia zmiany w Portalu Zbiórek Publicznych oraz uzyskania potwierdzenia przyjęcia tej zmiany. Bez dokonania formalnego zgłoszenia zmiana celu jest niezgodna z przepisami i może skutkować sankcjami.

  • Zmiana celu musi być zgodna z przepisami oraz nie naruszać interesów darczyńców.
  • Organizator powinien złożyć aktualizację danych zbiórki na portalu lub do właściwego urzędu w formie pisemnej.
  • Jeśli cel zbiórki nie zostanie osiągnięty, środki muszą zostać wykorzystane zgodnie z pierwotnym lub nowym celem, a jeśli zmiana nie zostanie zgłoszona – zwrócone darczyńcom lub przekazane na cele określone w ustawie.

Konsekwencje braku zgłoszenia zmiany:

  • Możliwość ukarania grzywną lub mandatem karnym,
  • Ważność sprawozdania ze zbiórki może zostać podważona,
  • Ryzyko utraty zaufania darczyńców i opinii publicznej.

Kary i konsekwencje prawne za prowadzenie zbiórek bez zgłoszenia oraz inne naruszenia

Prowadzenie zbiórki publicznej bez wymaganego zgłoszenia lub niezgodnie z przepisami wiąże się z sankcjami administracyjnymi i karnymi.

  • Mandaty karne – nałożone przez organy na podstawie kodeksu wykroczeń,
  • Kary administracyjne – np. zakaz prowadzenia zbiórek publicznych przez określony czas,
  • Konfiskata zebranych środków – w przypadku nielegalnej zbiórki środki mogą zostać zatrzymane przez państwo,
  • Odpowiedzialność karna – w skrajnych przypadkach, np. oszustwa związane ze zbiórką.

Przykład: Mandat w wysokości kilku tysięcy złotych za prowadzenie zbiórki bez zgłoszenia lub naruszenie obowiązków sprawozdawczych.

Organizator ma prawo odwołać się od decyzji o odmowie zgłoszenia lub nałożeniu kary do wyższych instancji administracyjnych lub sądów.

Sprawozdanie i rozliczenie zbiórki publicznej – co, jak i kiedy?

Po zakończeniu zbiórki publicznej organizator jest zobowiązany do złożenia sprawozdania, które powinno zawierać:

  • Informacje o całkowitej kwocie zebranych środków pieniężnych i darów rzeczowych,
  • Dokładny opis realizacji celu zbiórki oraz sposobu wykorzystania zebranych środków,
  • Dokumentację potwierdzającą wydatkowanie środków zgodnie z celem zbiórki,
  • Informacje o kosztach przeprowadzenia zbiórki (jeśli wystąpiły).

Termin złożenia sprawozdania: do 30 dni od zakończenia zbiórki, za pośrednictwem Portalu Zbiórek Publicznych lub tradycyjnie.

Znaczenie transparentności: Rzetelne i terminowe rozliczenie buduje zaufanie darczyńców, pozwala uniknąć podejrzeń o nieprawidłowości oraz zabezpiecza organizatora przed sankcjami.

Brak złożenia sprawozdania lub jego nierzetelne przygotowanie może skutkować konsekwencjami prawnymi, włącznie z zakazem prowadzenia kolejnych zbiórek.

  • Zaczynaj prowadzenie ewidencji od pierwszego dnia zbiórki,
  • Dokumentuj każdy wpływ i wydatek,
  • Zachowuj oryginały dokumentów księgowych,
  • Korzystaj z dostępnych wzorów i szablonów sprawozdań na portalu zbiorki.gov.pl.

Podsumowanie – co warto zapamiętać o zbiórkach publicznych?

  • Zbiórka publiczna to zbieranie środków w miejscach publicznych lub w sposób umożliwiający udział nieograniczonej liczby osób nieznanych organizatorowi.
  • Podstawą prawną jest ustawa z 14 marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych.
  • Zbiórkę należy zgłosić elektronicznie przez Portal Zbiórek Publicznych, co najmniej 3 dni przed rozpoczęciem.
  • Zmiana celu zbiórki wymaga ponownego zgłoszenia i potwierdzenia.
  • Po zakończeniu zbiórki organizator składa szczegółowe sprawozdanie w terminie 30 dni.
  • Prowadzenie zbiórki bez zgłoszenia lub niezgodnie z przepisami grozi sankcjami prawno-administracyjnymi.

Znajomość i przestrzeganie zasad prowadzenia zbiórek publicznych to gwarancja ich skuteczności oraz bezpieczeństwa zarówno dla organizatorów, jak i darczyńców.

FAQ: Czym są zbiórki publiczne?

Co to są zbiórki publiczne?
Zbiórki publiczne to działania polegające na gromadzeniu środków finansowych lub darów materialnych od szerokiego grona osób, najczęściej w celu wsparcia określonej inicjatywy, organizacji charytatywnej lub akcji społecznej.
Kto może organizować zbiórki publiczne?
Zbiórki publiczne mogą organizować zarówno organizacje pozarządowe, fundacje, stowarzyszenia, jak i osoby prywatne, jednak w wielu przypadkach wymagana jest odpowiednia zgoda lub rejestracja w urzędzie, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.
Jakie są rodzaje zbiórek publicznych?
Najczęściej wyróżnia się zbiórki pieniężne, zbiórki rzeczowe (np. żywność, odzież), a także zbiórki online prowadzone za pośrednictwem platform internetowych.
Czy zbiórki publiczne są legalne bez zgody urzędu?
W Polsce organizacja zbiórki publicznej często wymaga zgłoszenia lub uzyskania zgody odpowiednich organów administracji publicznej, np. urzędu miasta lub gminy. Brak takiej zgody może skutkować konsekwencjami prawnymi.
Jakie są cele zbiórek publicznych?
Cele zbiórek publicznych mogą być bardzo różne – od pomocy osobom potrzebującym, wsparcia działań charytatywnych, przez finansowanie projektów społecznych, aż po działania na rzecz ochrony środowiska czy kultury.
O autorze

Artykuły

Cześć, jestem Łukasz Michalak - pasjonat wszelkich inicjatyw charytatywnych i społecznych. Przez lata nazbierałem sporo doświadczenia w zakresie zbiórek, fundacji, organizacji i stowarzyszeń pomagających potrzebującym. Jeśli masz jakiekolwiek pytania związane z tą tematyką, śmiało się ze mną skontaktuj - z chęcią podzielę się swoją wiedzą i wskazówkami. Masz pytanie? Napisz do nas na [email protected]