Zbiórka publiczna to akcja, podczas której ludzie gromadzą pieniądze w celu osiągnięcia określonego celu. Zbiórki publiczne mogą być organizowane zarówno przez nieprofitowe, jak i komercyjne organizacje. Po zakończeniu zbiórki publicznej organizatorzy muszą dokonać rozliczenia i sporządzić raport finansowy, który obejmuje podsumowanie wszystkich środków zebranych i rozesłanych w trakcie trwania zbiórki. Sprawdź, jak to zrobić!
Co jest zbiórką publiczną?
Zbiórki publiczne to forma zbiórki środków, która dotyczy wyłącznie ofiar w gotówce lub przedmiotach. Może odbywać się na ulicach, w parkach, sklepach, na cmentarzach bądź po prostu w formie domokrążenia od domu do domu.
Datki mogą być gromadzone w puszkach, skarbonkach oraz koszach. Celem takich darowizn jest pomoc społeczna lub działalność religijna (poza terenem kościołów). Przekazywana gotówka oraz dary rzeczowe nie są ewidencjonowane i nie pozostaje ślad ich przepływu – informacje o fundatorze, a także wartości ofiar nie są dostępne dla kontroli skarbowej.
Ustawodawstwo reguluje zasady zbierania pieniędzy i przedmiotów w miejscach publicznych, aby umożliwić kontrolę zebranych funduszy i zapewnić ich bezpieczne przeznaczenie na cele pożytku publicznego.
Organizacje pozarządowe często wykorzystują termin „zbiórki publiczne” do określenia szerszej gamy działań polegających na zbieraniu środków i rzeczy. Niemniej jednak, zgodnie z ustawą, obowiązek zgłoszenia dotyczy tylko zbiórek spełniających określoną definicję. Zbiórki publiczne mogą odbywać się w pracy, restauracji lub innych miejscach otwartych dla szerokiego grona osób, ale należy pamiętać o konieczności uzyskania uprzedniej zgody właściciela lub kierownika danego miejsca.
→→→ Sprawdź też: Jak założyć fundację?
Na jakie cele można prowadzić zbiórki publiczne?
Zbiórka publiczna musi mieć określony cel zgodny ze „sferą zadań publicznych”. Przepisy wyraźnie definiują takowy – jest to katalog zadań publicznych wymieniony w artykule 4 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Ten katalog szeroko opisuje możliwe cele zbiórek, takie jak: charytatywna działalność, promocja zdrowia, dostęp do edukacji i nauki czy promocja kultury i ekologii. Zbiórka publiczna może też dotyczyć celów religijnych – przekazywania darów i pieniędzy.
Czy można zmienić cel zbiórki publicznej?
Ustawa pozwala na zmianę celu zbiórki podczas jej trwania, pod warunkiem że będzie to cel dobroczynny lub religijny. W takim przypadku organizator musi ponownie zgłosić tę zbiórkę (na mocy artykułu 12 ust. 2). Zgromadzone ofiary mogą również być spożytkowane na inny cel niż ten podany w oryginalnej zgłoszenia, o ile pierwotny cel już został osiągnięty albo go nie da się dalej realizować (ważne jednak, aby nowy cel nadal był celem dobroczynnym lub religijnym).
Co nie jest zbiórką publiczną?
Zbiórka publiczna nie jest rodzajem działalności, przy której można śledzić przepływ pieniędzy lub ewidencjonować datki. Do tego celu zaliczane są różne formy: od przelewów na konto bankowe stowarzyszeń i fundacji po apele o wpłaty czy darowizny; od wpłat on-line i crowdfundingu do publikacji w mediach i Internecie oraz wysyłanie apeli poprzez środki komunikacji elektronicznej (mailing, SMS-y), nawet z zakupioną bazą danych.
Warto zauważyć, że istnieje również możliwość przekazywania darowizn poprzez SMS-y charytatywne dla organizacji pozarządowych. Należy jednak pamiętać, że sprzedaż biletów na koncerty powinna się odbywać w ramach działalności gospodarczej, a nie jako forma zbierania publicznego.
Zbiórki publiczne nie obejmują również celów religijnych, które regulowane są przez ustawę. Nie można też organizować zbiórek w zamkniętym gronie, jak np. w pracy, urzędzie czy szkole – dotyczy to szczególnie młodzieży i nauczycieli. Co więcej, loterie pieniężne i fantowe są regulowane przez odrębną ustawę – o grach hazardowych.
Kto może prowadzić zbiórkę publiczną?
W Polsce zbiórki publiczne mogą być organizowane przez szeroką gamę podmiotów, w tym fundacje, stowarzyszenia i stowarzyszenia zwykłe, kluby sportowe, związki zawodowe, organizacje pracodawców, spółdzielnie socjalne, a także organizacje kościelne i wyznaniowe oraz komitety społeczne powołane do realizacji określonego celu. Dowiedz się, jak założyć stowarzyszenie!
Zbiórki te polegają na pozyskiwaniu funduszy poprzez publiczną akcję zbiórkową. Zbiórki mogą być przeznaczone na różne cele – od inwestycji w lokalną infrastrukturę, dzieci i młodzież, ochrona środowiska naturalnego i pomoc w trudnych sytuacjach życiowych.
Zgłaszanie zbiórek drogą elektroniczną
Aby zgłosić zbiórkę przez Internet, należy odwierdzić portal zbiorki.gov.pl i wejść do sekcji „zgłoś lub rozlicz zbiórkę elektronicznie”. Tam nastąpi przekierowanie do strony logowania na ePUAP. Osobie składającej wniosek o udział w zbiórce bardzo pomogą wypełnieniu formularza podpowiedzi, które są umieszczone na stronie.
Zgłoszenie musi być podpisane przy użyciu konta na ePUAP lub opatrzone podpisem elektronicznym. Jeśli osoba składająca deklarację nie jest upoważniona do tego (na przykład nie jest członkiem kierownictwa organizacji), należy do formularza dodać pełnomocnictwo albo jego kopię. W innym przypadku zgłoszenie może okazać się błędne i nie będzie ono mogło być publikowane na portalu zbiorki.gov.pl.
Osoba uprawniona do reprezentowania organizatora zbiórki jest weryfikowana na podstawie danych zawartych w akcie założycielskim. Obowiązkiem organizatora jest dbanie o to, żeby dane osoby uprawnionej do reprezentowania zawarte w zgłoszeniu i akcie założycielskim były zgodne.
Odmowa przyjęcia zgłoszenia zbiórki
Ministerstwo może odmówić zamieszczenia zgłoszenia zbiórki publicznej w drodze decyzji administracyjnej, jeśli cel zbiórki nie jest zgodny z prawem lub wykracza poza sferę zadań określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (w przypadku komitetu stowarzyszeniowego – jest niezgodny ze statutowym celem organizacji).
Ponadto, ministerstwo ma prawo odmowy w sytuacji, gdy sprawozdanie finansowe dotyczące poprzedniej edycji zbiórki publicznej nie jest dostarczone na portalu funduszy zbiórek online w terminie. Ministerstwo musi rozpatrzyć odpowiednio skierowaną prośbę i dostarczyć odpowiednią decyzję w ciągu 3 dni w przypadku elektronicznego oraz 7 dni w przypadku papierowego zgłoszenia.
Kary za zbiórki publiczne bez zgłoszenia
Organizacja lub przeprowadzenie zbiórki publicznej bez wymaganego zgłoszenia lub niezgodnie z zgłoszeniem podlega grzywnie. Sąd może orzec przepadek darów uzyskanych w trakcie takiej nielegalnej zbiórki, które następnie będą przekazane instytucji pomocy społecznej lub instytucji kultury.
Przedmioty służące do organizacji takich zbiórek mogą również stać się przedmiotem orzekania o ich skonfiskowaniu. Zbiórka publiczna bez legislacyjnych uregulowań jest surowo niedozwolona i podlega sankcjom karnym. Organizatorzy tych akcji ryzykują utratę pieniędzy.
Sprawozdanie ze zbiórki publicznej
Organizacja non-profit może zorganizować zbiórkę w celu zebrania darowizn. Termin i rodzaj zbiórki określa jej organizator. W przypadku krótkoterminowych zbiórek trwających maksymalnie 12 miesięcy, wymagane jest sprawozdanie dotyczące przeprowadzonej akcji oraz ewentualnie liczby osób biorących udział w niej. Natomiast długoterminowe fundacje społeczne lub organizacje powinny precyzyjnie opisać rozdysponowanie ofiar zebranych w ramach zbiórki, a także udokumentować dodatkowe informacje na temat jej organizatora, miejsca oraz czasu jej trwania. Dowiedz się, jak sporządzić sprawozdanie finansowe fundacji.
Rozporządzenie dotyczące zbiórek publicznych określa wymagania, jakie musi spełniać sprawozdanie. Musi ono być wysłane w formie elektronicznej przez osobę upoważnioną lub opatrzone podpisem elektronicznym lub potwierdzone papierowo. Jeśli ministerstwo stwierdzi braki w przesłanym dokumencie, zobowiązuje organizatora do ich usunięcia w ciągu 14 dni. W przypadku braków sprawozdanie nie zostanie opublikowane na portalu zbiórek publicznych. Ponadto, aby uniknąć konfliktów i chaosu, organizator powinien mieć świadomość istniejących procedur i obowiązek uzupełnienia braków we wskazanym czasie, który nie może być dłuższy niż 3 dni roboczych dla sprawozdań elektronicznych oraz 7 dni roboczych dla sprawozdań papierowych.
