Możliwość wzięcia zwolnienia na chore dziecko to niezwykle ważne prawo dla każdego pracującego rodzica. Dzięki niemu możesz zaopiekować się dzieckiem, nie tracąc przy tym dochodów. Zasady te znajdziesz w Kodeksie pracy oraz ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Spis treści
Zasiłek opiekuńczy (L4 na chore dziecko): zasady i warunki
Zasiłek opiekuńczy to wsparcie finansowe dla ubezpieczonych rodziców, gdy muszą osobiście opiekować się chorym dzieckiem. Wypłacany jest na podstawie zwolnienia lekarskiego (e-ZLA).
Kto może skorzystać z zasiłku opiekuńczego?
Z zasiłku opiekuńczego skorzystasz jako matka, ojciec, opiekun prawny lub inny członek rodziny, pod warunkiem podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Zasiłek na to samo dziecko może pobierać tylko jedna osoba jednocześnie. Warunkiem otrzymania zasiłku jest brak w domu innej osoby, która mogłaby zaopiekować się chorym dzieckiem. Wyjątek stanowi opieka nad dzieckiem do 2. roku życia – wtedy zasiłek przysługuje niezależnie od możliwości zapewnienia opieki przez inną osobę.
Limity dni zasiłku opiekuńczego
Roczny limit dni na pobieranie zasiłku opiekuńczego jest wspólny dla obojga rodziców i zależy od wieku oraz stanu zdrowia dziecka:
- 60 dni – na opiekę nad chorym dzieckiem do 14 roku życia.
- 30 dni – na opiekę nad dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności, które ukończyło 14 lat, ale nie więcej niż 18 lat.
- 14 dni – na opiekę nad chorym dzieckiem powyżej 14 roku życia lub innym chorym członkiem rodziny.
Do tego limitu wliczane są wszystkie dni, na które wystawiono zwolnienie, nawet weekendy i święta.
Wysokość i wypłata zasiłku
Zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru wynagrodzenia. Otrzymasz go już od pierwszego dnia zwolnienia lekarskiego. ZUS wypłaci zasiłek, chyba że Twój pracodawca zatrudnia powyżej 20 pracowników i jest uprawniony do bycia płatnikiem zasiłków – wówczas to on będzie płatnikiem.
Zasiłek opiekuńczy na zdrowe dziecko do 8 lat
Z zasiłku opiekuńczego skorzystasz również, gdy Twoje zdrowe dziecko, które nie ukończyło 8. roku życia, znajdzie się w wyjątkowej sytuacji. Przysługuje Ci wówczas 14 dni rocznie, na przykład w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza – np. z powodu awarii, strajku czy pandemii.
Niezbędne dokumenty
Aby otrzymać zasiłek opiekuńczy, przygotuj:
- e-ZLA (zwolnienie lekarskie) – wystawione przez lekarza, przesyłane elektronicznie do ZUS.
- Wniosek ZUS Z-15A (na chore dziecko) lub Z-15B (na chorego członka rodziny) – składasz go u pracodawcy lub bezpośrednio w ZUS.
Wiele z tych formalności załatwisz wygodnie za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS).
Dni opieki z kodeksu pracy (art. 188 KP): 2 dni płatnego urlopu
Kodeks pracy (art. 188 KP) gwarantuje Ci prawo do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem. Nie myl tego z zasiłkiem opiekuńczym; to odrębne uprawnienie.
Kto ma prawo do dni opieki i w jakim wymiarze?
Pracownik wychowujący dziecko, które nie ukończyło 14. roku życia, ma prawo do 2 dni wolnych (lub 16 godzin) w roku kalendarzowym. Uprawnienie to przysługuje niezależnie od stanu zdrowia dziecka – możesz je wykorzystać zarówno na opiekę nad zdrowym, jak i chorym dzieckiem.
Wybór formy i wykorzystanie
Masz wybór: wykorzystać te dni jako 2 pełne dni lub 16 godzin. Wyboru dokonujesz w pierwszym wniosku w danym roku kalendarzowym, a jego późniejsza zmiana jest niemożliwa.
Limit 2 dni (lub 16 godzin) przysługuje wspólnie Tobie i drugiemu rodzicowi. Jeśli jedno z Was wykorzystało już całe uprawnienie, drugie nie może z niego skorzystać w tym samym roku kalendarzowym.
Płatność za dni opieki
Za dni opieki z art. 188 KP otrzymasz 100% swojego wynagrodzenia. To wynagrodzenie wypłacane przez pracodawcę, a nie zasiłek.
Kiedy wybrać dni z art. 188 KP? Skorzystaj z nich, gdy potrzebujesz do dwóch dni (lub 16 godzin) płatnej nieobecności na opiekę nad dzieckiem (np. na wizytę u lekarza, chorobę niewymagającą L4) i zależy Ci na zachowaniu 100% wynagrodzenia. Roczny limit tych dni (2 dni lub 16 godzin) jest znacznie niższy niż w przypadku zasiłku opiekuńczego.
Praktyczne aspekty i najczęściej zadawane pytania
Sprawdź odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zwolnień na chore dziecko.
Ochrona pracownika: czy pracodawca może odmówić?
Pracodawca nie może odmówić Ci udzielenia zwolnienia, jeśli spełniasz warunki do zasiłku opiekuńczego lub dni opieki z art. 188 KP. Co więcej, gdy jesteś na L4 opiekuńczym, jesteś objęty ochroną przed zwolnieniem.
Kontrole ZUS: na co zwrócić uwagę?
ZUS ma prawo kontrolować, czy prawidłowo wykorzystujesz zwolnienia lekarskie i czy zasiłki są wypłacane zasadnie. Celem takiej kontroli jest weryfikacja, czy faktycznie sprawujesz osobistą opiekę nad dzieckiem. Nadużywanie zwolnień skutkuje nie tylko obowiązkiem zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, ale także konsekwencjami dyscyplinarnymi.
Aktualizacje przepisów
Wprowadzono ułatwienia, takie jak elektroniczne zwolnienia lekarskie (e-ZLA) oraz możliwość składania wniosków przez PUE ZUS. Obecnie trwają prace nad projektami zmian, które mogą wpłynąć na limity dni zwolnienia, zwłaszcza dla rodziców dzieci z niepełnosprawnościami. Bieżące monitorowanie tych regulacji jest kluczowe.
Jaka jest podstawowa różnica między zasiłkiem opiekuńczym (L4 na dziecko) a dniami opieki z art. 188 Kodeksu pracy?
Zasiłek opiekuńczy (często nazywany L4 na dziecko) przysługuje wyłącznie, gdy dziecko jest chore, wymaga zwolnienia lekarskiego i wynosi 80% wynagrodzenia. Natomiast dni opieki z art. 188 KP to 2 dni (lub 16 godzin) płatne w 100%, które można wykorzystać niezależnie od stanu zdrowia dziecka.
Czy mogę otrzymać zasiłek opiekuńczy na chore dziecko, jeśli w domu jest inna osoba dorosła, np. babcia lub drugi rodzic, który nie pracuje?
Nie, zasiłek przysługuje wyłącznie wtedy, gdy w Twoim gospodarstwie domowym nie ma innej osoby mogącej zapewnić opiekę. Wyjątek stanowi opieka nad dzieckiem do 2. roku życia – w tym przypadku obecność innej osoby nie wyklucza Twojego prawa do zasiłku.
Ile dni „zwolnienia na chore dziecko” przysługuje mi w ciągu roku kalendarzowego i czy limit jest ten sam dla każdego dziecka?
Limit zasiłku opiekuńczego, łączny na wszystkie Twoje dzieci, wynosi 60 dni na dzieci do 14. roku życia (lub 30 dni na dzieci z niepełnosprawnością do 18. roku życia, 14 dni na dzieci starsze). Dni opieki z art. 188 KP to z kolei 2 dni (lub 16 godzin) w roku, wspólne dla obojga rodziców, niezależnie od liczby wychowywanych dzieci.
Kto wypłaca świadczenie za „zwolnienie na chore dziecko” i w jakiej wysokości (80% czy 100% wynagrodzenia)?
Zasiłek opiekuńczy (L4) wypłaca ZUS lub pracodawca (jeśli jest płatnikiem zasiłków) w wysokości 80% podstawy wymiaru wynagrodzenia. Natomiast dni opieki z art. 188 KP wypłaca pracodawca w wysokości 100% wynagrodzenia.
