Jak założyć stowarzyszenie? 

Założenie stowarzyszenia to świetny sposób, by połączyć siły wokół wspólnych celów. Niezależnie od tego, czy planujesz działania społeczne, kulturalne, edukacyjne czy inne – ważne, by nie były związane z zarobkiem. Pamiętaj, że w odróżnieniu od fundacji, stowarzyszenia buduje się na zaangażowaniu grupy ludzi, a nie na funduszu założycielskim.

Rodzaje stowarzyszeń: zwykłe czy rejestrowe?

W Polsce istnieją dwie główne formy stowarzyszeń: zwykłe i rejestrowe. Każda z nich ma inne wymogi formalne, zakres działania i poziom odpowiedzialności. Wybór odpowiedniej formy zależy od celów Twojej organizacji.

Stowarzyszenie zwykłe

Stowarzyszenie zwykłe to uproszczona forma działania. Wystarczą zaledwie 3 osoby, by je założyć. Brak osobowości prawnej oznacza, że za wszelkie zobowiązania odpowiadacie solidarnie całym swoim majątkiem. Działa na podstawie regulaminu, a jego rejestracja odbywa się w ewidencji prowadzonej przez starostę. Stowarzyszenie zwykłe posiada jednak ograniczenia – nie może np. prowadzić działalności gospodarczej ani tworzyć oddziałów.

Stowarzyszenie rejestrowe (w KRS)

Do jego założenia potrzeba minimum 7 osób. Po wpisaniu do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) zyskuje osobowość prawną. To kluczowe – dzięki temu członkowie nie odpowiadają za zobowiązania stowarzyszenia własnym majątkiem. Ta forma otwiera szerokie możliwości działania, w tym prowadzenie działalności gospodarczej i tworzenie oddziałów terenowych.

Kluczowe różnice między stowarzyszeniem zwykłym a rejestrowym

Cecha	Stowarzyszenie zwykłe	Stowarzyszenie rejestrowe (w KRS)
Minimalna liczba założycieli	3 osoby	7 osób
Osobowość prawna	Brak	Posiada
Podstawa działania	Regulamin	Statut
Odpowiedzialność za zobowiązania	Członkowie odpowiadają solidarnie (całym majątkiem)	Stowarzyszenie odpowiada własnym majątkiem
Działalność gospodarcza	Nie może prowadzić	Może prowadzić
Rejestracja	Ewidencja prowadzona przez starostę	Krajowy Rejestr Sądowy (KRS)

Kroki do założenia stowarzyszenia

Proces zakładania stowarzyszenia, niezależnie od formy, składa się z kilku kluczowych etapów. Zachowanie precyzji na każdym kroku pozwoli uniknąć niepotrzebnych opóźnień.

Wymagania dla założycieli

Założycielami stowarzyszenia mogą być wyłącznie osoby fizyczne. Muszą być pełnoletnie i posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. Cudzoziemcy również mogą zakładać stowarzyszenia, jeśli polskie prawo na to pozwala.

Zebranie założycielskie – fundament organizacji

Zacznij od zorganizowania zebrania założycielskiego. Na nim ustalicie podstawowe zasady działania i cele Waszego stowarzyszenia. Podejmiecie tam też kluczowe decyzje: uchwalicie statut (dla stowarzyszenia rejestrowego) lub regulamin (dla zwykłego) oraz wybierzecie władze.

Podczas zebrania założycielskiego musicie podjąć uchwałę o powstaniu stowarzyszenia i sporządzić protokół. Protokół musi zawierać: listę uczestników, podjęte decyzje oraz podpisy założycieli. Ten dokument jest absolutnie niezbędny do rejestracji.

Zakładanie stowarzyszenia zwykłego

Jeśli zdecydujesz się na stowarzyszenie zwykłe, czeka Cię znacznie prostsza i szybsza procedura.

Uchwalenie regulaminu i wybór przedstawiciela

Na zebraniu założycielskim uchwalcie regulamin działania stowarzyszenia. Regulamin powinien precyzyjnie określać: cele, nazwę, teren działania, siedzibę, zasady członkostwa, skład władz, sposób reprezentowania oraz zasady zaciągania zobowiązań. Musicie także wybrać przedstawiciela stowarzyszenia lub zarząd.

Rejestracja w starostwie

Stowarzyszenie zwykłe rejestrujecie w ewidencji prowadzonej przez starostę właściwego dla siedziby stowarzyszenia. Możecie to zrobić osobiście lub wygodnie online przez system S24. Wśród wymaganych dokumentów znajdziecie m.in.: wniosek, regulamin, protokół z zebrania, listę założycieli z danymi i podpisami oraz oświadczenia o adresach.

Zakładanie stowarzyszenia w KRS

Rejestracja stowarzyszenia w Krajowym Rejestrze Sądowym nadaje mu osobowość prawną. Proces jest złożony i wieloetapowy.

Statut stowarzyszenia – kluczowy dokument

Statut jest kluczowym dokumentem Waszego stowarzyszenia rejestrowego. Musi być zgodny z ustawą Prawo o stowarzyszeniach. Określa:

• Nazwę i siedzibę stowarzyszenia.
• Cele i formy ich realizacji.
• Zasady nabywania i utraty członkostwa, a także prawa i obowiązki członków.
• Nazwy, kompetencje, tryb wyboru i odwoływania władz (czyli zarządu i komisji rewizyjnej).
• Sposób reprezentacji stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań.
• Zasady finansowania działalności.
• Tryb zmiany statutu.
• Sposób rozwiązania stowarzyszenia i przeznaczenia jego majątku.

Wybór władz i komitetu założycielskiego

Na zebraniu założycielskim, oprócz uchwalenia statutu, wybieracie zarząd oraz komisję rewizyjną lub inny organ kontrolny. Powołuje się również komitet założycielski, który odpowiada za sprawny proces rejestracji w KRS.

Rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym

Wniosek o rejestrację składacie do sądu rejonowego (sądu gospodarczego KRS) właściwego dla siedziby stowarzyszenia. Wypełnijcie formularze KRS (m.in. KRS-W20, KRS-WK, KRS-WM) i dołączcie wszystkie wymagane dokumenty:

• Protokół z zebrania założycielskiego.
• Uchwała o powołaniu stowarzyszenia.
• Uchwała o przyjęciu statutu.
• Statut stowarzyszenia.
• Lista założycieli z pełnymi danymi (imię, nazwisko, data i miejsce urodzenia, adres zamieszkania, PESEL, podpis).
• Uchwały o wyborze zarządu i komisji rewizyjnej.
• Oświadczenia członków zarządu o adresach do doręczeń.
• Oświadczenie członków organu kontroli wewnętrznej (np. komisji rewizyjnej) o adresach do doręczeń.
• Dowody opłat sądowych.

Wniosek możecie złożyć osobiście w biurze podawczym sądu lub elektronicznie przez Portal Rejestrów Sądowych. Czas oczekiwania na wpis do KRS wynosi od kilku do kilkunastu tygodni.

Obowiązki po rejestracji stowarzyszenia

Po uzyskaniu wpisu do KRS, Wasze stowarzyszenie musi spełnić kilka formalności, by mogło w pełni funkcjonować.

• NIP i REGON: Zgłoście stowarzyszenie do urzędu skarbowego i GUS po numery NIP i REGON. Stowarzyszenia zarejestrowane w KRS często otrzymują je automatycznie, ale potwierdźcie ich nadanie.
• Konto bankowe: Załóżcie konto bankowe stowarzyszenia. Jest ono niezbędne do przyjmowania wpłat, opłacania zobowiązań i zarządzania finansami.
• Zgłoszenie do ZUS: Jeśli stowarzyszenie zatrudnia pracowników lub zleca usługi na podstawie umów cywilnoprawnych, zgłoście je do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
• Księgowość: Ustalcie zasady prowadzenia księgowości. Stowarzyszenia mogą prowadzić księgowość uproszczoną lub pełną, w zależności od przychodów i charakteru działalności.

Koszty założenia i działania

Założenie stowarzyszenia pociąga za sobą koszty, zarówno jednorazowe, jak i bieżące.

• Opłaty sądowe: Rejestracja stowarzyszenia w KRS to 250 zł za wpis do rejestru oraz 100 zł za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
• Koszty dodatkowe: Mogą pojawić się też koszty dodatkowe, np. związane z pomocą prawnika przy tworzeniu statutu, opłaty notarialne za poświadczenie podpisów (jeśli będą wymagane) lub koszty doradztwa prawnego, księgowego czy organizacyjnego.
• Koszty bieżące: Po rejestracji powstają koszty bieżące: prowadzenia księgowości, opłaty bankowe, a także potencjalne koszty administracyjne czy wynagrodzeń, jeśli stowarzyszenie zatrudnia pracowników.

Najczęściej zadawane pytania

Czy stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą i na jakich zasadach?

Stowarzyszenie rejestrowe (z wpisem do KRS) może prowadzić działalność gospodarczą. Wszystkie zyski z tej działalności muszą być jednak przeznaczone na cele statutowe stowarzyszenia. Stowarzyszenie zwykłe nie może prowadzić działalności gospodarczej.

Ile czasu trwa średnio proces rejestracji stowarzyszenia w KRS?

Proces rejestracji stowarzyszenia w Krajowym Rejestrze Sądowym trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu tygodni. Ostateczny czas zależy od kompletności złożonych dokumentów oraz aktualnego obciążenia sądu.

Jakie są główne różnice w zakresie odpowiedzialności majątkowej członków stowarzyszenia zwykłego i zarejestrowanego w KRS?

W stowarzyszeniu zwykłym członkowie odpowiadają za zobowiązania organizacji solidarnie, całym swoim prywatnym majątkiem. W stowarzyszeniu zarejestrowanym w KRS odpowiedzialność za zobowiązania ponosi samo stowarzyszenie jako osoba prawna, a jego członkowie nie odpowiadają majątkiem prywatnym.

Czy do założenia stowarzyszenia potrzebna jest pomoc prawnika?

Pomoc prawnika, choć nie jest obligatoryjna, bywa kluczowa, zwłaszcza podczas tworzenia statutu stowarzyszenia rejestrowego i kompletowania dokumentów do KRS. Zapewnia pełną zgodność z przepisami i minimalizuje ryzyko błędów, które mogłyby znacząco opóźnić proces rejestracji.