Aby utworzyć fundację, potrzebny jest fundator, który przeznacza na publicznie użyteczny cel część swojej własności. Tym celem może być np. ochrona środowiska, pomoc dzieciom z ubogich rodzin czy edukacja osób niepełnosprawnych. Fundator określa warunki dotyczące podziału majątku, który stanowi tzw. fundusz założycielski i służy realizacji powierzonego celu. Warto również wspomnieć, że aby móc tworzyć fundację trzeba spełnić odpowiednie regulacje prawne obowiązujące na danym terytorium. Z naszego artykułu dowiesz się jak założyć fundację!
Definicja fundacji i moment nabycia osobowości prawnej
Fundacja to organizacja pozarządowa powołana do realizacji określonych celów społecznych, kulturalnych, naukowych, charytatywnych lub gospodarczych, która nie działa w celu osiągania zysku na rzecz swoich fundatorów. Fundacja posiada własny majątek przeznaczony na realizację swoich celów. Nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), co oznacza, że przed rejestracją nie może prowadzić działalności ani samodzielnie się reprezentować.
W odróżnieniu od stowarzyszeń, fundacja nie ma członków, a jej działalność opiera się na majątku założycielskim oraz zarządzie. Fundacja może być założona zarówno przez osoby fizyczne (obywateli Polski lub cudzoziemców), jak i osoby prawne, przez jednego lub kilku fundatorów.
Fundator fundacji
Fundatorem fundacji może być zarówno osoba fizyczna (obywatel Polski lub cudzoziemiec), jak i osoba prawna. Fundator zakłada fundację poprzez sporządzenie aktu fundacyjnego i wniesienie funduszu założycielskiego. Po rejestracji fundacji fundator nie jest jej właścicielem i nie posiada praw własności do majątku fundacji, jednak może pełnić funkcję w zarządzie lub innych organach fundacji, jeśli statut to przewiduje, co pozwala na aktywny udział w jej działalności.
Fundator może również powierzyć pełnomocnikowi wykonanie formalności związanych z założeniem fundacji poprzez udzielenie pisemnego pełnomocnictwa.
- Tworzy statut fundacji, wybiera członków władz i doprowadza do rejestracji.
- Może uczestniczyć w zarządzie lub radzie fundacji, jeśli statut to przewiduje.
- Monitoruje sytuację fundacji i może interweniować w sprawach administracyjnych, np. przy zmianach kierownictwa.
Fundusz założycielski
Fundusz założycielski to majątek przekazany fundacji przez fundatora na realizację jej celów. Może mieć formę gotówki, papierów wartościowych, nieruchomości lub ruchomości. Ustawa nie określa minimalnej wysokości funduszu dla fundacji nieprowadzących działalności gospodarczej, jednak praktyka wskazuje, że wartość powinna wynosić co najmniej kilkaset złotych (np. 500-1000 zł). Fundacje planujące działalność gospodarczą powinny dysponować funduszem na poziomie 5 000–10 000 zł, w tym minimum 1 000 zł przeznaczone na działalność gospodarczą.
- Gotówka (środki na rachunku bankowym)
- Nieruchomości
- Prawa majątkowe, np. papiery wartościowe
Akt fundacyjny i statut fundacji
Akt fundacyjny to podstawowy dokument założycielski sporządzany w formie aktu notarialnego, w którym fundator wyraża wolę powołania fundacji i przekazuje majątek. Zawiera m.in. nazwę i siedzibę fundacji, cele, wysokość funduszu oraz zasady działania i organy fundacji. Akt notarialny może być sporządzony również poza granicami Polski, za zgodą Ministra Sprawiedliwości.
Odwołanie aktu fundacyjnego jest możliwe tylko przed wpisem fundacji do KRS i wymaga formy aktu notarialnego. Po wpisie fundacja zyskuje stabilność prawną, a majątek jest formalnie przekazywany fundacji.
Statut fundacji
Statut fundacji jest dokumentem określającym zasady funkcjonowania i organizacji fundacji. Musi być dołączony do wniosku rejestracyjnego w KRS. W statucie powinny znaleźć się m.in.:
- pełna nazwa i siedziba fundacji,
- cel fundacji,
- zasady tworzenia i wysokość funduszu założycielskiego,
- organy fundacji, ich kompetencje, sposób powoływania i odwoływania,
- zasady reprezentacji fundacji,
- zasady prowadzenia działalności gospodarczej (jeśli jest planowana),
- zasady zmiany statutu,
- zasady likwidacji fundacji.
Statut jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania fundacji i powinien być sporządzony z należytą starannością, najlepiej przy wsparciu specjalisty.
Procedura rejestracji fundacji w KRS
Aby zarejestrować fundację w Krajowym Rejestrze Sądowym, należy złożyć komplet dokumentów do właściwego sądu rejonowego (wydział gospodarczego KRS):
- Wniosek KRS-W20 – zgłoszenie rejestracyjne fundacji,
- Oświadczenie o adresie siedziby fundacji (KRS-WK),
- Lista osób wchodzących w skład organów fundacji (KRS-WM),
- akt fundacyjny w formie notarialnej,
- statut fundacji,
- dowód wniesienia opłaty sądowej (250 zł elektronicznie lub 600 zł tradycyjnie),
- dowód wniesienia opłaty za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (ok. 100 zł).
Czas rozpatrzenia wniosku wynosi zwykle do 7 dni roboczych, choć w praktyce może się wydłużyć przy brakach formalnych. W przypadku błędów sąd wzywa do uzupełnienia dokumentów, co może opóźnić proces.
Koszty założenia fundacji
| Koszt | Opis | Przykładowa kwota |
|---|---|---|
| Opłata za wpis do KRS | Opłata sądowa za rejestrację fundacji | 250 zł (w formie elektronicznej) lub 600 zł (w formie papierowej) |
| Opłata za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym | Publikacja informacji o rejestracji fundacji | 100 zł |
| Koszty notarialne | Podpisanie aktu fundacyjnego i innych dokumentów – zależne od wartości majątku | od 200 zł do kilku tysięcy zł (zależnie od wartości majątku) |
Warto uwzględnić także ewentualne koszty doradztwa prawnego lub księgowego przy zakładaniu fundacji.
Lista kroków zakładania fundacji
- Określenie celu fundacji – zgodnego z prawem i interesem publicznym.
- Ustalenie funduszu założycielskiego – określenie wartości i formy majątku.
- Przygotowanie aktu fundacyjnego – w formie aktu notarialnego.
- Opracowanie statutu fundacji – zawierającego zasady funkcjonowania i organizacji.
- Złożenie wniosku o rejestrację w KRS wraz z wymaganymi dokumentami.
- Opłacenie opłat sądowych i notarialnych.
- Oczekiwanie na wpis fundacji do KRS – nabycie osobowości prawnej.
- Po rejestracji – dopełnienie formalności, takich jak uzyskanie NIP, REGON, założenie konta bankowego.
Formalności po rejestracji fundacji
Po wpisie do KRS fundacja musi dopełnić kilku formalności, aby rozpocząć działalność:
- Uzyskanie numeru REGON z Głównego Urzędu Statystycznego – można to zrobić elektronicznie lub osobiście.
- Uzyskanie numeru NIP w urzędzie skarbowym, jeśli fundacja będzie prowadzić działalność gospodarczą lub zatrudniać pracowników.
- Założenie konta bankowego na nazwę fundacji, które będzie służyło do zarządzania finansami.
- Zgłoszenie fundacji do odpowiednich organów podatkowych oraz ZUS, jeśli planowana jest działalność gospodarcza lub zatrudnianie pracowników.
Warto również pamiętać o obowiązku sporządzania i składania sprawozdań finansowych oraz, w przypadku działalności gospodarczej, prowadzenia pełnej księgowości.
