Darowizna to, umowa, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego przekazania części swojego majątku na rzecz obdarowanego. Może to dotyczyć pieniędzy, rzeczy (np. samochodu) czy praw majątkowych (np. własności mieszkania). Otrzymanie takiego przysporzenia co do zasady wiąże się z obowiązkiem zapłaty podatku od spadków i darowizn. Jego wysokość zależy od stopnia pokrewieństwa między darczyńcą a obdarowanym oraz wartość otrzymanego majątku. Warto wiedzieć, że ustawodawca przewidział pewne sytuacje, w których podatku można uniknąć.
Darowizna to, umowa, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego przekazania części swojego majątku na rzecz obdarowanego. Może to dotyczyć pieniędzy, rzeczy (np. samochodu) czy praw majątkowych (np. własności mieszkania). Otrzymanie takiego przysporzenia co do zasady wiąże się z obowiązkiem zapłaty podatku od spadków i darowizn. Jego wysokość zależy od stopnia pokrewieństwa między darczyńcą a obdarowanym oraz wartość otrzymanego majątku. Warto wiedzieć, że ustawodawca przewidział pewne sytuacje, w których podatku można uniknąć.
Grupy podatkowe i kwoty wolne od podatku – czyli od kogo i ile można dostać bez podatku
Zrozumienie zasad rządzących podatkiem od darowizny należy zacząć od kluczowej kwestii: relacji, jaka łączy Cię z darczyńcą. To właśnie od stopnia pokrewieństwa zależy, czy i w jakiej wysokości będziesz musiał zapłacić podatek. Przepisy dzielą obdarowanych na trzy grupy podatkowe, z których każda ma przypisany inny limit darowizn zwolnionych z opodatkowania.
- Grupa I: Obejmuje najbliższą rodzinę, czyli małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodziców, dziadków), a także pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
- Grupa II: Zaliczają się do niej dalsi krewni, m.in. zstępni rodzeństwa (np. siostrzeńcy, bratanice), rodzeństwo rodziców (wujowie, ciotki), a także rodzeństwo małżonków,
- Grupa III: To wszyscy pozostali nabywcy, czyli osoby niespokrewnione.
Dla każdej z tych grup ustalono kwoty wolne od podatku. Jeśli łączna wartość darowizny otrzymanej od jednej osoby nie przekroczy określonego progu, nie masz obowiązku ani zapłaty podatku, ani zgłaszania tego faktu do urzędu skarbowego. W 2025 roku limity te wynoszą:
- 36 120 zł – dla I grupy podatkowej,
- 27 090 zł – dla II grupy podatkowej,
- 5 733 zł – dla III grupy podatkowej.
Kluczową zasadą jest sumowanie wartości darowizn otrzymanych od tej samej osoby na przestrzeni 5 lat. Okres ten liczy się, wliczając rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, oraz pięć lat go poprzedzających. Jeśli więc w 2025 roku otrzymasz od wujka (II grupa) darowiznę o wartości 20 000 zł, a w 2023 roku ten sam wujek podarował Ci 10 000 zł, to suma darowizn (30 000 zł) przekroczy limit dla tej grupy podatkowej (27 090 zł). W takiej sytuacji powstaje obowiązek podatkowy od nadwyżki ponad kwotę wolną. Co ważne, limitów nie sumuje się dla darowizn otrzymanych od różnych osób z tej samej grupy – każdą z nich rozlicza się oddzielnie.
Kto może być całkowicie zwolniony z podatku od spadków i darowizn?
Nawet jeśli wartość darowizny przekracza ustalony przez prawo limit, darowizna może być całkowicie zwolniona z opodatkowania. Jest to możliwe dzięki istnieniu tak zwanej „zerowej grupy podatkowej”. To potoczne określenie obejmuje wybrane osoby z I grupy podatkowej, dla których przepisy przewidują najkorzystniejsze rozwiązania. Do tej uprzywilejowanej grupy należą:
- małżonek,
- zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),
- wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie),
- pasierb,
- rodzeństwo,
- ojczym i macocha.
Darowizna w najbliższej rodzinie — co należy zrobić, aby nie zapłacić podatku?
Aby skorzystać z całkowitego zwolnienia z podatku przy darowiźnie przekraczającej kwotę wolną, osoby z grupy zerowej muszą pamiętać o dwóch kluczowych warunkach. Niespełnienie, któregokolwiek z nich skutkuje koniecznością zapłaty podatku na zasadach ogólnych.
Po pierwsze, absolutnie konieczne jest zgłoszenie faktu otrzymania darowizny właściwemu urzędowi skarbowemu na formularzu SD-Z2. Należy to zrobić w nieprzekraczalnym terminie 6 miesięcy, licząc od dnia otrzymania majątku, ponieważ spóźnienie, nawet o jeden dzień, bezpowrotnie odbiera prawo do zwolnienia.
W przypadku darowizn pieniężnych – pamiętajmy, że muszą one zostać przekazane w sposób udokumentowany, czyli na rachunek płatniczy, do spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym. Oznacza to, że darowizna w gotówce, przekazana „do ręki”, uniemożliwia skorzystanie ze zwolnienia, jeśli jej wartość przekracza ustawowy limit.
Jeśli rodzice darują Ci 100 000 zł na zakup mieszkania, muszą przelać tę kwotę na Twój rachunek bankowy, a Ty z kolei masz obowiązek złożyć do właściwego urzędu skarbowego w ciągu pół roku formularz SD-Z2. Tylko dopełnienie obu tych czynności jednocześnie gwarantuje, że nie zapłacisz podatku.
Kiedy podatek jest nieunikniony i jak go obliczyć?
Chociaż przepisy oferują wiele możliwości uniknięcia podatku, istnieją sytuacje, w których jego zapłata jest nieunikniona. Obowiązek podatkowy powstaje zawsze wtedy, gdy wartość otrzymanego majątku przekracza limity zwolnień, a obdarowany nie kwalifikuje się do specjalnych preferencji dla najbliższej rodziny. Konieczność zapłaty podatku pojawi się w następujących przypadkach:
- Otrzymanie darowizny od osoby z II grupy podatkowej (np. wujka, ciotki) lub III grupy podatkowej (osoby niespokrewnionej), której wartość, po zsumowaniu z darowiznami z ostatnich 5 lat, przekracza przypisaną dla nich kwotę wolną od podatku.
- Otrzymanie darowizny od członka I grupy, który nie należy do grupy zerowej (np. od teścia lub synowej), o wartości przewyższającej 36 120 zł.
- Niespełnienie warunków dla całkowitego zwolnienia w grupie zerowej, czyli np. niezłożenie formularza SD-Z2 w terminie 6 miesięcy lub otrzymanie darowizny pieniężnej w gotówce.
Jeśli znajdziesz się w jednej z powyższych sytuacji, musisz samodzielnie zgłosić ten fakt do urzędu. W tym celu należy złożyć zeznanie podatkowe o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych na formularzu SD-3. Kluczowy jest tu termin – masz na to tylko 1 miesiąc od dnia otrzymania darowizny. Na podstawie złożonego zeznania właściwy urząd skarbowy wyda decyzję, w której określi wysokość należnego podatku.
Wysokość podatku nie jest naliczana od całej wartości darowizny. Podatek oblicza się wyłącznie od nadwyżki ponad kwotę wolną od podatku, a jego stawka zależy od grupy podatkowej oraz wysokości tej nadwyżki. Oznacza to, że jeśli wartość darowizny od osoby z II grupy przekroczyła limit o 5 000 zł, podatek zostanie naliczony tylko od tej kwoty.
Darowizna bez tajemnic – co musisz o niej wiedzieć?
Przepisy dotyczące darowizn często rodzą praktyczne wątpliwości, dlatego warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych kwestii, które wykraczają poza podstawowe zasady opodatkowania. Często pojawia się pytanie, czy każde wsparcie finansowe od rodziców jest darowizną. Należy tu rozróżnić regularną pomoc na utrzymanie i edukację, która jest traktowana jako obowiązek alimentacyjny, od jednorazowych, dużych kwot na konkretny cel, jak zakup mieszkania – te drugie zawsze będą uznawane za darowiznę.
Kolejną istotną kwestią jest rozróżnienie podatku od darowizn i podatku dochodowego (PIT). Są to dwa odrębne i wzajemnie wykluczające się systemy; otrzymanie darowizny podlega wyłącznie ustawie o podatku od spadków i darowizn. Świadomość tych zasad jest kluczowa, ponieważ unikanie obowiązków wobec urzędu skarbowego jest bardzo ryzykowne i może skutkować nałożeniem sankcyjnej stawki podatkowej w wysokości 20% wartości majątku. Należy także pamiętać, że przeniesienie własności nieruchomości, takiej jak mieszkanie czy działka, bezwzględnie wymaga wizyty u notariusza. Umowy darowizny nieruchomości obligatoryjnie muszą być sporządzone w formie aktu notarialnego.
Podsumowanie
Obowiązek zapłaty podatku od darowizny pojawia się w kilku konkretnych sytuacjach. Zapłacisz go przede wszystkim w przypadku przekroczenia kwoty wolnej przy darowiznach od dalszej rodziny (II grupa – 27 090 zł) i osób niespokrewnionych (III grupa – 5 733 zł). Podatek będzie należny również od darowizn od części I grupy (teściów, zięcia, synowej). Podatek od darowizny, muszą również zapłacić obdarowani należący do grupy zerowej przy darowiznach przekraczających 36 120 zł gdy przyjmą pieniądze w gotówce lub w ciągu 6 miesięcy od momentu otrzymania darowizny nie zgłoszą tego faktu do właściwego urzędu skarbowego.
Materiał Partnera
