Aby utworzyć fundację, potrzebny jest fundator, który przeznacza na publicznie użyteczny cel część swojej własności. Tym celem może być np. ochrona środowiska, pomoc dzieciom z ubogich rodzin czy edukacja osób niepełnosprawnych. Fundator określa warunki dotyczące podziału majątku, który stanowi tzw. fundusz założycielski i służy realizacji powierzonego celu. Warto również wspomnieć, że aby móc tworzyć fundację trzeba spełnić odpowiednie regulacje prawne obowiązujące na danym terytorium. Z naszego artykułu dowiesz się jak założyć fundację!
Cel fundacji
Fundacja może działać na rzecz osiągnięcia celów społecznych lub gospodarczo użytecznych, zgodnie z zaleceniami Ustawy o Fundacjach. Cele te muszą mieć charakter publicystyczny i dotyczyć między innymi ochrony zdrowia, rozwoju gospodarki i nauki, edukacji, kultury i sztuki, opieki społecznej oraz ochrony środowiska naturalnego i zabytków. W praktyce oznacza to, że fundacja będzie w stanie realizować wszelkie cele charytatywne lub społeczno-gospodarcze mające na celu dobro publiczne. Zgodnie z prawem fundacje mogą prowadzić działania na różnych obszarach wymienionych powyżej, a także ich połączeniach. Ponadto fundacje mogą również dostosowywać swoje cele do bieżących potrzeb społeczeństwa oraz wprowadzać nowatorskie technologie w ramach realizacji swoich misji.
Fundacje powinny być tworzone w celu realizacji publicznego dobra, a nie prywatnych interesów fundatora lub którejkolwiek innej osoby. Dlatego też istotne jest, aby zakres działania organizacji był skoncentrowany wokół problemów społecznych, edukacyjnych czy też dotyczących środowiska naturalnego. Fundacja ma charakter niedochodowy – cele dla których powołano fundację nie mają na celu generowania zysku finansowego. Przykładem takiego działania jest oferowanie stypendiów dla osieroconych dzieci i podtrzymanie ich edukacji na poziomie odpowiednim do ich potrzeb oraz możliwości.
Fundusz założycielski
Fundator, oprócz określenia celu fundacji, jest zobowiązany do przeznaczenia na jej rzecz majątku w formie funduszu założycielskiego. Mogą to być pieniądze, papiery wartościowe, ruchome lub nieruchome składniki dóbr, które zostaną przekazane w całości na własność fundacji i stanowić będą podstawowy środek do realizacji jej celów. Fundator oraz jego decyzja o odpowiedniej wysokości tego funduszu muszą spełniać surowe warunki określone w ustawie i pozwolić na rozpoczęcie przez organizację działań.
Jak powstaje fundacja?
Powołanie fundacji do życia wymaga odpowiedniego przygotowania i załatwienia kilku formalności.
- Fundator musi określić wysokość funduszu założycielskiego oraz sporządzić akt fundacyjny, który stanowi podstawowe fundamenty działalności organizacji.
- Kolejnym krokiem jest opracowanie statutu, czyli tekstu określającego cele, strukturę oraz regulaminy funkcjonowania instytucji.
- Kolejnym etapem jest wniosek do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), składany przez samego fundatora lub jego pełnomocnika.
Zgromadzone materiały pozwalają sądowi na wydanie decyzji o nadanie osobowości prawnej danej organizacji, która umożliwi jej działalność.
Sprawdź też: Co to jest sponsoring?
Kto może utworzyć fundację? Kto może być fundatorem?
Fundacja jest tworzona przez tzw. „fundatora”, który może być zarówno obywatelem Polski, jak i cudzoziemcem. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, osoba fizyczna bez względu na narodowość i miejsce zamieszkania może ustanowić fundację (art 2 ust 1). Fundacja może też służyć jako organizacja prawna istniejąca w Polsce lub poza jej granicami. Możliwe jest też utworzenie fundacji przez kilka różnych osób lub instytucji – osób fizycznych, osób prawnych lub grup składających się z obu rodzai. Do funkcji fundatora należy dokonanie oświadczenia oraz opracowanie statutu fundacji. Możliwe jest również wyznaczenie innej osoby odpowiedzialnej za dokonanie tego dzieła.
Jaka jest rola fundatora w fundacji?
Rola fundatora w powoływaniu fundacji jest bardzo istotna – to on musi przeprowadzić odpowiednie formalności, aby fundacja mogła funkcjonować prawidłowo. Musi on więc złożyć akt notarialny o ustanowieniu fundacji i przeznaczeniu jej określonego majątku. Poza tym musi sporządzić statut dla tej organizacji oraz dokonać jej rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. W załatwianiu tych spraw fundator ma możliwość powierzenia zadań innej osobie, np. członka zarządu lub pełnomocnika procesowego, poprzez udzielenie pisemnego pełnomocnictwa.
Fundator może wpływać na życie fundacji na różne sposoby.
- Po pierwsze, jest odpowiedzialny za założenie fundacji – tworzy statut, wybiera członków jej władz i doprowadza do rejestracji. Fundamentem, na którym opiera się jego udział w organizacji, jest dokument notarialny, który pozostaje niezmienny nawet po tym, jak dalsze zarządzanie fundacją będzie już mocno oddalone od inicjacji przez fundatora.
- W niektórych przypadkach fundator decyduje się wejść na trwałe do struktur organizacyjnych fundacji – ma do tego prawo o ile postanowiono o tym w statucie. Może to objawić się poprzez udział w składzie zarządu czy rady fundacji.
- Oprócz aktywnego uczestnictwa możliwe jest także podtrzymywanie pozycji Fundatora, aby móc monitorować sytuację panująca wewnątrz organizacji i angażować się bezzwrotnie lub interweniować administracyjnie (np. przy okazji zmian kierownictwa czy likwidacji).
Co to jest akt fundacyjny?
Akt fundacyjny jest ważnym krokiem w celu powołania fundacji. Aby go zawrzeć, osoba założycielska musi udać się do notariusza i w jego obecności wyrazić wolę powołania fundacji. Niezbędne będzie również sporządzenie aktu notarialnego, który określa cel fundacji oraz majątek jej przeznaczony. W sytuacji, gdy fundatora reprezentuje pełnomocnik, to jego uprawnienia również muszą być ustalone w formie aktu notarialnego lub poprzez umieszczenie ich w testamencie.
Akt notarialny może być sporządzony poza granicami Polski z taką samą mocą, jak w przypadku dokonania tego na terenie kraju, pod warunkiem uzyskania pisemnej zgody Ministra Sprawiedliwości wystawionej na żądanie Ministra ds. Zagranicznych. Przed udaniem się do notariusza, fundator powinien podjąć decyzję dotyczącą rodzaju i wartości majątku przeznaczonego na utworzenie fundacji oraz celów jej powstania. W razie istnienia kilku fundatorów, muszą oni między sobą porozumieć się co do składników majątku przeznaczonego na ten cel, np. dzieł sztuki, domu czy samochodu, a następnie poddać je odpowiedniej wycenie. Fundator może również określić ministra sprawującego nadzór nad fundacją – dobór tego ministerstwa powinien być poparty adekwatnością do głównego celu tworzenia fundacji.
Czy można odwołać akt fundacyjny?
Akt fundacyjny jest zobowiązaniem, w którym fundator zobowiązuje się do przekazania określonego majątku na rzecz tworzonej fundacji. Jest to forma zabezpieczenia i gwarancja, że przygotowany majątek będzie służył celom statutowym fundacji. Aby akt mógł być skuteczny, musi być zrealizowany po uzyskaniu osobowości prawnej przez fundację. Zanim to nastąpi, jego realizacja jest automatycznie zawieszona i jest możliwe odwołanie aktu (na podstawie art. 61 par. 1 k.c.). Odwołanie powinno mieć formę aktu notarialnego i powinno nastąpić do momentu wpisu fundacji do KRS. Oświadczenie o odwołaniu może złożyć tylko i wyłącznie sam fundator lub jeśli było ich kilku – łącznie we wspólnej formule.
Fundacja, która uzyskała osobowość prawną po wprowadzeniu jej do Krajowego Rejestru Sądowego, może dochodzić swoich praw na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. W sytuacji gdy fundator nie spełni obowiązku nałożonego na niego w ramach umowy z fundacją, to ta ostatnia będzie miała prawo do zasądzenia odpowiednich świadczeń. Taka sytuacja może dotyczyć takich kwestii jak zapłata określonych sum pieniędzy lub odstąpienia od określonej czynności zgodnie ze zobowiązaniami.
Czy na założenie fundacji są potrzebne jakieś pieniądze?
Fundator decyduje o wysokości majątku, który zostanie przeznaczony na realizację celu/celów działania fundacji. Ten majątek stanowi fundusz założycielski, a jego skład może się składać z pieniędzy, papierów wartościowych, rzeczy ruchomych i nieruchomych będących własnością fundacji. Wysokość funduszu założycielskiego winna być odpowiednia do realizacji planów i zamierzeń fundatora oraz umożliwić rozpoczęcie działalności organizacji. Zadeklarowane środki pozwalają fundacji na pokrycie kosztów realizacji celem, a także dalszy rozwój funkcjonowania.
Ustawa nie określa wysokości minimalnego funduszu założycielskiego dla fundacji, które nie planują prowadzić działalności gospodarczej. Wielu podmiotom przyjmuje się, że jego wartość powinna wynosić od 500 do 1000 zł. Niemniej jednak istnieją sytuacje, w których sądy rejestrują nowo powstałe organizacje posiadające mniejszy majątek niż wskazana wartość. Dokonanie tego jest możliwe, jeśli fundator ustanowi odpowiedni cel i będzie miał pewność, że taka ilość składników majątkowych pozwoli osiągnąć sukces. Aby uniknąć problemów z działaniami statutowymi fundacji, warto mieć na uwadze fakt, że im większa wartość majątku, tym lepsza baza do dalszych zadań i rozwoju fundacji.
Fundacja, która zamierza prowadzić także działalność gospodarczą, musi wykazać się wyraźnym podziałem środków majątkowych, tworzących fundusz założycielski. W tym przypadku działalność statutowa powinna być podstawowym celem fundacji i jej przeznaczenie musi być wyższe niż na działalność gospodarczą. Ustawa nakazuje jedynie minimalną kwotę, jaką fundator ma przekazać na działalność gospodarczą – 1000 zł. Oznacza to, że aby móc aktywnie podejmować takie działania, powinno się przygotować co najmniej 1000 zł na ten cel oraz co najmniej równowartość tego kapitału na realizację celów statutowych. Przykładowo, minimalne środki wolne do dyspozycji fundacji mogliby stanowić 2500 zł – 1500 zł na statutowe cele, a 1000zl na prowadzenie działalności gospodarczej.
W przypadku fundacji prowadzącej działalność gospodarczą, konieczne jest wydzielenie odpowiednich środków finansowych, przy czym priorytetem powinno być przeznaczenie wyższych sum na działalność statutową. Wartość minimalna przeznaczona na aktywność gospodarczą nie może być niższa niż 1000 zł. Natomiast w przypadku fundacji, która nie planuje podjęcia działalności gospodarczej, nie ma określonego pułapu finansowego do osiągnięcia.
Na jakim etapie zakładania fundacji potrzebny jest statut?
Statut fundacji jest tworzony i uchwalany przez jej fundatora lub fundatorów. Fundator może również powierzyć zadanie wykonania tego dokumentu innej osobie poprzez danie pełnomocnictwa na piśmie. W niektórych przypadkach, akcja założycielska określa, że statut będzie napisany i uchwalony przez zarząd fundacji. Oprócz tego, statut może zawierać również informacje dotyczące celów organizacji, jej struktury, operacji i działalności oraz ustanowienia uprawnień do dysponowania majątkiem fundacji.
Z czego składa się wniosek o rejestrację nowej fundacji w KRS?
Po podpisaniu aktu notarialnego, następnym krokiem jest złożenie wniosku rejestracyjnego do Krajowego Rejestru Sądowego. Obowiązek ten spoczywa na fundatorze lub fundatorach (w przypadku gdy jest ich kilka), albo na osobie upoważnionej przez fundatorów do składania wniosku o rejestrację. W tym celu należy wypełnić odpowiednie formularze oraz przygotować niezbędne dokumenty i załączniki, takie jak statut, uchwały czy inne materiały określone przez KRS. Dokonując wniosku rejestracyjnego, należy pamiętać, że musi on zawierać szczegółowe informacje dotyczące fundacji, jej celów oraz struktury organizacyjnej.
Na wniosek o rejestrację w KRS składają się:
- formularze urzędowe,
- dokumenty,
- załączniki.
Ile kosztuje rejestracja nowej fundacji w KRS?
Fundacja, która chce złożyć wniosek o wpisanie do KRS, musi go wcześniej opłacić. Wpłata może być dokonana na rachunek bankowy lub poprzez przekazanie pieniędzy do kasy Sądu Rejonowego, który będzie odpowiedzialny za rejestrację organizacji.
Cena zależna jest od tego, czy fundacja ma być zarejestrowana tylko w KRS, czy w dwóch rejestrach – fundacji i przedsiębiorstw. W pierwszym przypadku opłata wynosi 250 złotych, natomiast jeśli dodatkowo trzeba zarejestrować firmę – 600 złotych. Z tego 500 złotych to opłata za sam wpis do rejestru przedsiębiorców, a pozostałe 100 to koszt ogłoszenia informacji o rejestracji firmy w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Co ważne dla osób składających jednocześnie wniosek o rejestrację fundacji i przedsiębiorstwa, sąd pobiera tylko jednokrotną opłatę wyższego rzędu.
Jak powołuje się przedstawicielstwo fundacji zagranicznej w Polsce?
Fundacje zagraniczne mają możliwość utworzenia przedstawicielstwa na terenie Polski. W celu jego powołania wymagane jest uzyskanie zezwolenia od ministra właściwego ze względu na przeznaczenie tego podmiotu – cel musi być społecznie lub gospodarczo użyteczny, nie może być to działanie wyłącznie korzystne dla fundatora bądź osób z nim powiązanych. Minister ma prawo do odmowy wydania zezwolenia lub do tego, aby decyzją administracyjną zawiesić już istniejące przedstawicielstwo fundacji jeśli działalność ta stanowi szkodę interesom państwowym. Przedstawicielstwa fundacji zagranicznych mogą również prowadzić działalność gospodarczą na podstawie odrębnych regulacji dotyczących prowadzenia tego rodzaju aktywności. Pamiętać należy, że cele społeczne i gospodarcze muszą być ważne i jasno określone oraz spełniać warunki określone w Ustawie o Fundacjach, aby umożliwić ich realizację na terenie Polski.
Ile kosztuje podpisanie aktu założycielskiego (notarialnego)?
Notariusz, w celu sporządzenia aktu fundacyjnego (notarialnego), może pobrać od założyciela opłatę tak zwaną taksę notarialną. Wysokość tej opłaty jest uzależniona od wartości majątku przeznaczonego na realizację celu fundacji. Im większy jest fundusz założycielski, tym wyższa będzie opłata. Najwyższe stawki taksy notarialnej określają Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 2004 roku. Może się jednak zdarzyć, że notariusze sami określają inne stawki niż te podane w tabeli. W takim przypadku ważne jest by poprosić o podanie podstawy prawnej do pobierania takiej opłaty lub poszukać innego notariusza.
Kiedy potrzebujemy złożyć do notariusza oświadczenie woli dotyczące ustanowienia fundacji, możemy być pewni, że nie poniesiemy zbyt dużych kosztów. Maksymalna taksa notarialna za tego typu czynności wynosi 100 zł plus 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł. Przykładowo, jeśli majątek fundacji wyniesie 5000 zł, to nadwyżkę stanowi 2000 zł, 3% od tej kwoty to 60 zł i tym samym maksymalna opłata notarialna będzie wynosić 160 zł (100zł + 60zł). Należy jednak pamiętać, że do tego kosztu trzeba jeszcze doliczyć 23% VAT oraz dodatkowe opłaty notarialne w przypadku innych czynności np. sporządzenia odpisu aktu notarialnego.
