Co to jest fundacja? 

Fundacja to forma prawna organizacji pozarządowej, posiadająca osobowość prawną. Działa ona w oparciu o własny majątek, przekazany przez fundatora w celu realizacji określonych zadań społecznie lub gospodarczo użytecznych.

Co to jest fundacja?

Fundacja to organizacja posiadająca osobowość prawną, powołana do realizacji określonego celu społecznego, kulturalnego, naukowego, charytatywnego lub innego pożytku publicznego. W odróżnieniu od stowarzyszeń, które zrzeszają członków, fundacja nie posiada członków ani udziałowców, a jej działalność opiera się na majątku przeznaczonym na cele statutowe. Fundacja działa jako samodzielny podmiot, zarządzany przez wyznaczone organy, a jej działalność regulowana jest przez ustawę o fundacjach.

Rodzaje fundacji w Polsce

W Polsce fundacje można podzielić według różnych kryteriów:

Kryterium	Typ fundacji	Opis
Ze względu na fundatora	Fundacje prywatne	Założone przez osoby fizyczne lub prawne, często rodziny lub przedsiębiorstwa.
Ze względu na fundatora	Fundacje korporacyjne	Założone przez przedsiębiorstwa lub instytucje jako narzędzia CSR.
Ze względu na fundatora	Fundacje państwowe	Powołane przez państwo do realizacji zadań publicznych.
Ze względu na cel	Fundacje pożytku publicznego	Działają na rzecz społeczności, mają status OPP i mogą korzystać z ulg podatkowych.
Ze względu na cel	Fundacje własne	Realizują cele fundatora, często prywatne.
Ze względu na sposób działania	Fundacje grantodawcze	Przyznają wsparcie finansowe innym organizacjom lub osobom.
Ze względu na sposób działania	Fundacje operacyjne	Same realizują projekty i działania statutowe.
Ze względu na obszar działania	Fundacje lokalne	Działają na rzecz społeczności lokalnych lub regionalnych.
Ze względu na obszar działania	Fundacje krajowe	Realizują cele na terenie całego kraju.
Ze względu na obszar działania	Fundacje międzynarodowe	Działają również poza granicami Polski.

Jak działa fundacja?

Fundacja działa na podstawie statutu, który określa jej cele, sposób działania oraz strukturę organizacyjną. Podstawowymi organami fundacji są:

• Zarząd – odpowiada za bieżące zarządzanie i reprezentowanie fundacji na zewnątrz.
• Rada fundacji (jeśli przewidziana) – pełni funkcję nadzorczą i kontrolną, czuwa nad realizacją celów statutowych.
• Zgromadzenie beneficjentów lub inne organy – jeśli takie zostały przewidziane w statucie.

Organy fundacji mają określone kompetencje i obowiązki, a ich działania są regulowane przez statut oraz obowiązujące przepisy prawa. Fundacja musi realizować cele statutowe i gospodarować majątkiem w sposób zgodny z prawem i interesem publicznym.

Fundacja działa w oparciu o statut oraz wolę fundatora wyrażoną w akcie fundacyjnym. Statut określa najważniejsze kwestie dotyczące funkcjonowania fundacji, takie jak:

• Nazwa, siedziba i teren działania fundacji
• Cele i zasady działania fundacji
• Organy fundacji (zarząd, rada nadzorcza, organ kontroli wewnętrznej) oraz sposób ich powoływania i odwoływania
• Sposób reprezentacji fundacji
• Majątek fundacji i źródła jego pozyskiwania
• Zasady dokonywania zmian w statucie
• Zasady likwidacji fundacji

Fundacja nie ma członków, a jedynie fundatora (osobę fizyczną lub prawną), który wnosi majątek na cele statutowe oraz powołuje pierwszy zarząd. Zarząd kieruje działalnością fundacji i reprezentuje ją na zewnątrz. Może on być jedno- lub wieloosobowy, a jego członkowie mogą być wynagradzani lub pełnić funkcje społecznie.

Fundacja realizuje swoje cele statutowe poprzez prowadzenie różnorodnych działań, takich jak:

• Udzielanie dotacji, stypendiów, nagród i innych form wsparcia finansowego
• Organizowanie konferencji, szkoleń, warsztatów i innych wydarzeń edukacyjnych
• Prowadzenie działalności badawczej, wydawniczej i informacyjnej
• Świadczenie usług społecznych (np. prowadzenie domów pomocy, świetlic, poradni)
• Współpracę z innymi organizacjami i instytucjami o podobnych celach

Kto może założyć fundację?

Fundatorem może być:

1. Osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (ukończone 18 lat, nieubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo)
2. Osoba prawna, np. spółka, stowarzyszenie, inna fundacja
3. Jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, np. spółka osobowa

Fundator ustanawia fundację aktem notarialnym (aktem fundacyjnym) lub testamentem. W akcie fundacyjnym określa on:

• Nazwę, siedzibę i teren działania fundacji
• Cele fundacji i środki działania
• Majątek przeznaczony na realizację celów (fundusz założycielski)
• Skład i sposób powoływania pierwszego zarządu fundacji

Fundator może wskazać także inne organy fundacji, takie jak rada nadzorcza czy organ kontroli wewnętrznej, oraz określić zasady ich funkcjonowania.

Aby fundacja mogła rozpocząć działalność, musi zostać wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), prowadzonego przez sąd rejonowy właściwy ze względu na siedzibę fundacji. Wpis do KRS następuje na wniosek zarządu fundacji, do którego dołącza się akt fundacyjny, statut oraz inne wymagane dokumenty.

Jak założyć fundację? Szczegółowe informacje na temat procedury zakładania fundacji znajdziesz w naszym poradniku.

Majątek i finansowanie fundacji

Majątek fundacji stanowi podstawę jej działalności i realizacji celów statutowych. Składa się on z:

1. Funduszu założycielskiego – majątku wniesionego przez fundatora w akcie fundacyjnym, który może mieć formę pieniędzy, papierów wartościowych, nieruchomości lub innych praw majątkowych. Fundusz założycielski powinien być wystarczający do realizacji celów fundacji i zapewnienia jej stabilności finansowej.
2. Darowizn, spadków i zapisów – majątku przekazywanego fundacji przez osoby fizyczne lub prawne w formie darowizny, spadku lub zapisu testamentowego. Darczyńcy mogą przekazywać pieniądze, nieruchomości, ruchomości lub prawa majątkowe.
3. Dotacji i subwencji – środków finansowych przekazywanych fundacji przez organy administracji publicznej, organizacje międzynarodowe lub inne podmioty, w formie dotacji celowych lub podmiotowych.
4. Dochodów z majątku fundacji – przychodów uzyskiwanych z gospodarowania majątkiem fundacji, takich jak odsetki od lokat bankowych, dywidendy z akcji, dochody z najmu lub dzierżawy nieruchomości.
5. Zbiórek publicznych – środków finansowych lub darów rzeczowych zbieranych przez fundację w ramach zbiórek publicznych organizowanych za zgodą właściwego organu administracji publicznej.

Czym są zbiórki publiczne? Więcej informacji na temat zasad prowadzenia zbiórek publicznych przez fundacje znajdziesz w naszym artykule.

Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów statutowych. Dochody z działalności gospodarczej powinny być przeznaczane wyłącznie na działalność statutową. Fundacja musi prowadzić odrębną rachunkowość dla działalności gospodarczej.

Fundacja jest zobowiązana do sporządzania rocznego sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z działalności, które podlegają zatwierdzeniu przez odpowiednie organy fundacji oraz upublicznieniu.

Likwidacja fundacji

Fundacja może ulec likwidacji w przypadku:

1. Osiągnięcia celu, dla którego została ustanowiona
2. Wyczerpania środków finansowych i majątku fundacji
3. Podjęcia decyzji o likwidacji przez fundatora lub zarząd fundacji
4. Wydania orzeczenia o likwidacji fundacji przez sąd na wniosek właściwego ministra lub starosty, w przypadku rażącego naruszania przepisów prawa lub postanowień statutu

Likwidacja fundacji odbywa się zgodnie z zasadami określonymi w statucie fundacji oraz przepisami prawa. Proces likwidacji obejmuje:

1. Powołanie likwidatora fundacji (co do zasady jest nim zarząd fundacji, chyba że statut stanowi inaczej)
2. Zgłoszenie wniosku o likwidację fundacji do KRS wraz z uchwałą o likwidacji i powołaniu likwidatora
3. Przeprowadzenie czynności likwidacyjnych, takich jak spłata zobowiązań, ściągnięcie wierzytelności, spieniężenie majątku
4. Przekazanie pozostałego majątku fundacji na cele statutowe lub inne cele społeczne wskazane w statucie lub uchwale zarządu
5. Zgłoszenie ukończenia likwidacji do KRS wraz z wnioskiem o wykreślenie fundacji z rejestru

Likwidacja fundacji – więcej informacji na temat procedury i obowiązków związanych z likwidacją fundacji znajdziesz w naszym artykule.

Fundacja rodzinna – nowa forma fundacji

Fundacja rodzinna to specjalny rodzaj fundacji, który został wprowadzony do polskiego prawa w 2023 roku. Jej celem jest zarządzanie majątkiem rodzinnym oraz zapewnienie sukcesji majątkowej w sposób sprawny i zgodny z wolą fundatorów.

Fundacja rodzinna musi zostać ustanowiona aktem notarialnym i posiadać minimalny fundusz założycielski w wysokości 100 000 zł. Pozwala ona na ochronę majątku przed rozproszeniem i umożliwia zarządzanie nim przez kolejne pokolenia.

Ta forma fundacji jest korzystna podatkowo i umożliwia elastyczne zarządzanie majątkiem, w tym zabezpieczenie interesów wszystkich członków rodziny. Fundacja rodzinna posiada własne organy, które odpowiadają za jej funkcjonowanie zgodnie z przepisami ustawy.

• Korzyści fundacji rodzinnej to m.in. ochrona majątku, ułatwienie sukcesji, ograniczenie konfliktów rodzinnych i korzyści podatkowe.
• Fundacja rodzinna jest nowoczesnym narzędziem planowania majątkowego i zarządzania kapitałem rodzinnym.

Status prawny fundacji w Polsce

Fundacje w Polsce regulowane są przede wszystkim przez ustawę z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, która określa zasady ich powstawania, działania i likwidacji. Od 2005 roku fundacje mogą uzyskać status organizacji pożytku publicznego, co wiąże się z dodatkowymi uprawnieniami, m.in. możliwością pozyskiwania 1% podatku od osób fizycznych.

Według danych z ostatnich lat, w Polsce zarejestrowanych jest ponad 10 tysięcy fundacji, które działają w różnych obszarach życia społecznego i gospodarczego.